Salomo en koning Necho (Siptah)

Siptah ¹

Inleiding

Salomo (971-931) schreef niet alleen met farao Vaphres (Seti II), maar ook met een farao die Necho heette. Beiden stuurden op Salomo’s verzoek arbeiders die hij te werk stelde bij de bouw van de tempel in Jeruzalem. Het verschil is dat Vaphres dit met plezier deed, en Necho protesteerde. Er lijkt dus geen reden om beide Egyptische koningen met elkaar te identificeren.

In deze post identificeer ik Necho met Seti II’s opvolger, Siptah.

Necho

Toen Salomo de tempel wou bouwen stuurde hij een bericht naar farao Necho: “Stuur me ambachtslieden [om te werken] voor een loon, want ik wil de tempel bouwen.” Necho verzamelde zijn astrologen en zei: “Voorzie welke mensen dit jaar zullen sterven en stuur ze naar hem. Dan kan ik naar hem toe gaan met een klacht en tegen hem zeggen: ‘Geef me de waarde van de ambachtslieden die je hebt gedood.'” Toen ze Salomo bereikten voorzag hij door de Heilige Geest dat ze dat jaar zouden sterven. Hij gaf ze [daarom] lijkwades en stuurde ze [terug] naar [farao]. Hij stuurde naar hem, zeggende: “Heb je geen lijkwades om je doden te begraven? Hier zijn ze voor je met hun lijkwades. Ga en begraaf je doden.” ²

Volgens de midrash Pesiqta d’Rab Kahana, uit de 5e of 6e eeuw n.Chr., moest Necho uiteindelijk zijn meerdere in Salomo erkennen door diens astrologische kennis, en zond de arbeidslieden.

Vaphres en Necho

De combinatie van de namen Vaphres en Necho is verdacht. Dit zijn de Griekse namen van twee koningen uit dynastie XXVI: Wahibre (Apries) (589-568) en Nekau II (610-595). Beiden komen in de Bijbel voor. De eerste is farao Hofra (Jer 44:30) en de tweede is Necho. Ook verdacht is dat Salomo’s correspondentie met Vaphres als Necho pas eeuwen later wordt vermeld, en in de Bijbel overgeslagen. Maar er zijn een paar redenen om deze twee namen serieus te nemen.

Vaphres is, tenminste in mijn chronologie, te identificeren met Seti II (968-962). Seti’s prenomen was Userkheperure, wat in te korten is tot Vaphres (U-peru- met een Griekse eind-s); zie hier.

Salomo begon aan de tempelbouw in de tweede maand in jaar 4 (1 Kon 6:1), 23 april-22 mei 967, en de bouw was voltooid in de achtste maand in jaar 11 (1 Kon 6:38), 11 oktober-9 november 961. Salomo stuurde volgens Eupolemus Vaphres’ arbeidslieden pas terug toen de tempel af was, ³ maar dat was minstens een jaar na Seti’s dood. Er moet daarom een tweede koning over de arbeiders zijn geweest. Salomo kan hem aan de deal met Vaphres hebben gehouden, waarna Necho uiteindelijk de arbeidslieden wel móest sturen.

Egypte wordt vaker genegeerd in de Bijbel. Dit geldt bijvoorbeeld voor Tola’s tegenstander, Thutmose III in de tijd van Debora, en de koningin van Sjeba, die de koningin van Egypte was. Hetzelfde kan gebeurd zijn met Vaphres en Necho.

Siptah

Als Seti II Vaphres is, kan Necho alleen zijn opvolger zijn, Siptah (962-956). Er zijn drie redenen om Necho en Siptah met elkaar te identificeren.

Siptahs twee prenomens, Sekhaenre en Akhenre, kunnen de bron zijn van de naam Necho. Beide namen hebben net als Necho zowel een n als een kh. Net als bij Vaphres werd -re, het laatste deel van de prenomen en de naam van de zonnegod Ra, weggelaten. Dit is een minder duidelijke overeenkomst dan tussen Vaphres en Seti’s prenomen U(serkhe)peru(re), maar het is mogelijk dat de naam bewust werd gewijzigd naar Necho.

Siptah maakte waarschijnlijk meer controversiële keuzes; zie hier voor de mogelijkheid dat hij de zieken van Egypte afzonderde uit de samenleving. Dat past bij Necho’s eerste reactie op Salomo’s eis om ambachtslieden.

Zoals gezegd zou Salomo volgens Eupolemus de arbeidlieden terug hebben gestuurd naar Vaphres, maar Seti II was toen al overleden. Eupolemus gaat soms bijzonder om met namen. Wanneer hij schijft dat David Salomo koning maakte (1 Kro 29:22-23) gebeurde dat volgens hem in het bijzijn van hogepriester Eli. ⁴ Maar Eli was al ruim een eeuw overleden en in deze tijd was zijn nakomeling Abjathar hogepriester (2 Sam 20:25, 1 Kon 4:4). Dat is kan bewust zijn gedaan; Salomo noemde Abjathar een “man des doods” (1 Kon 2:26). Eli was de laatste hogepriester uit zijn familie die niet onder Gods straf leed (1 Sam 2:31-33). Als eenzelfde situatie geldt voor Vaphres zat aan het eind van de tempelbouw een nakomeling van hem op de troon uit een gestrafte tak van de familie. Siptah was waarschijnlijk de zoon van Amenmesse, Seti II’s rivaal die waarschijnlijk ook zijn zoon was.

Conclusie

De combinatie van de namen Vaphres en Necho is verdacht, omdat het de namen van twee farao’s uit de Bijbel zijn. De naam Vaphres is daarentegen een mogelijke inkorting van Seti II’s prenomen. Necho kan dan diens opvolger Siptah zijn, in wiens prenomens zowel een n als een kh zitten.

Ondanks dat hun namen bewust veranderd kunnen zijn in uit de Bijbel bekende faraonamen, passen alle details die over Necho worden gegeven passen bij Siptah. Ik neem de vermeldingen van Necho daarom serieus en identificeer beide koningen van Egypte met elkaar.

laatste wijziging: 27 augustus 2022
21 februari 2024: grondig herschreven, maar de post zegt nog hetzelfde.

1. CC BY-SA 3.0 [↩]
2. Midrash Tanchuma, Chukat 6, ook in Rabbeinu Bahya, Bamidbar 19:2:13 en in Midrash Tanchuma Buber, Chukat 11:3 [↩]
3. Eusebius, Praeparatio Evangelica, boek 9, XXXIV [↩]
4. Eusebius, Praeparatio Evangelica, boek 9, XXX [↩]