Salomo en koning Vaphres (Seti II)

Reconstructie van Salomo’s tempel ¹

Intro

Toen Salomo (971-931) de tempel in Jeruzalem wou bouwen schreef hij naar Hiram, de koning van Tyrus. Hij vroeg Hiram of er ceders van de Libanon konden worden gekapt, om het hout te gebruiken voor de tempel. “Want ú weet dat er niemand onder ons is die in staat is hout te kappen als de Sidoniërs.” Hiram was enthousiast. In ruil voor voedsel mochten Salomo’s arbeiders het kappen; zijn knechten zouden het hout naar de zee brengen om het te vervoeren. En zo geschiedde. (1 Kon 5:1-14)

Uit andere bronnen blijkt dat Salomo rond dezelfde tijd ook schreef met Vaphres, de koning van Egypte. Volgens Alexander Polyhistor stuurde Vaphres daarop 80.000 arbeiders om de tempel te bouwen. ² Volgens Eupolemus had David al een vriendelijke alliantie gesloten met Vaphres. Hij citeert uit de brieven die Salomo en Vaphres aan elkaar schreven. Vaphres schreef dat hij 80.000 arbeiders stuurde, maar noemt slechts 6 groepen van 10.000. Na de tempelwijding stuurde Salomo de Egyptische arbeiders terug, en aan Vaphres schonk hij grote voorraden olie, dadels, honing en kruiden. ³

Wie was Vaphres?

Vaphres staat niet in de Bijbel, dus het is de vraag of dit waar is. Als Vaphres een echte farao was is hij een probleem voor de standaardchronologie. In Salomo’s tijd regeerde dan dynastie XXI, maar geen van de namen van deze farao’s lijkt ook maar een beetje op Vaphres.

Dat Vaphres niet in de Bijbel staat is niet verwonderlijk als je ziet hoe de Bijbel omgaat met Egypte. Van Thutmose III’s strijd bij Taänach worden alleen gezegd dat zijn tegenstanders verloren, de oorlog van Amenhotep II in Juda wordt afgedaan met “stond Tola op om Israël te verlossen.” (Richt 10:1), en de koningin van Egypte die Salomo opzocht wordt de koningin van Sjeba genoemd; Sjeba was maar een klein deel van haar enorme rijk. Als Vaphres echt bestond kan hij ook zijn genegeerd door de schrijver van 1 Koningen.

In mijn chronologie is er maar één kandidaat voor Vaphres. Salomo lijkt ongeveer tegelijk met hem en Hiram te hebben geschreven. De brief aan Hiram werd op zijn vroegst in 968 geschreven, want hij zat toen al minstens drie jaar op de troon (1 Kon 2:39), en op zijn laatst op 24 april 967, de dag dat de tempelbouw begon. In deze periode regeerden Seti II (968-962) en Amenmesse (967-962/1). Geen van Amenmesses namen lijkt op Vaphres: prenomen Menmire Setepenre, nomen Amenmesse Meryre Heqawaset, Horus Kanakhtmerymaatsementawy, Nebty Werbiautmiipetsut en Gouden Horus Aakhepeshsaawasetenmessu. De prenomen van Seti II was Userkheperure Setepenre. Als het eerste deel wordt ingekort tot iets als U-perure, is dat een mogelijke herkomst van de naam Vaphres.

De vermelding van Vaphres is daarom een reden om Seti II rond de tijd van Salomo’s tempelbouw te dateren.

Twee bezwaren

Twee dingen lijken een identificatie van Vaphres met Seti II in de weg te staan. Als eerste stuurde Salomo Vaphres’ arbeiders terug na de inwijding van de tempel, in de zevende maand (2 Kron 7:10). De tempel was af in de achtste maand in jaar 11 (1 Kon 6:38); de zevende maand was dan mogelijk die van jaar 12, 1-29 oktober 960. Seti was toen al gestorven en opgevolgd door Siptah (962-956). Als tweede is dat Vaphres’ vriendelijke alliantie met David, uit de tijd voordat David de tempelbouw voorbereidde. Deze voorbereidingen kunnen worden gedateerd in de periode 973-971, de tijd van Seti’s vader, Merenptah (977-968).

Het eerste kan verklaard worden door de manier waarop Eupolemus omgaat met namen. Met Vaphres wordt dan zijn opvolger bedoeld, die de deal met Salomo van hem erfde. Voor de details, en de identificatie van deze opvolger, zie hier.

Nu de alliantie tussen Vaphres en David. Na Davids laatste gevechten tegen de Filistijnen (2 Sam 21:15-22) volgt een lied, waarboven staat: “David sprak de woorden van dit lied tot de HEERE op de dag waarop de HEERE hem gered had uit de hand van al zijn vijanden en uit de hand van Saul.” (2 Sam 22:1) Een tijd van vrede is een goede tijd voor een alliantie. Seti II sloot deze alliantie dan uit naam van een voorganger die kort voor 973 regeerde, het begin van Davids tempelbouw. Dit is Seti’s vader, Merenptah (977-968). De oorlog die in zijn tijd in Israël werd gevoerd, werd niet door hem geleid, maar door Seti; zie hier. Seti kan ook een hand hebben gehad in het verdere bestuur van Egypte.

Conclusie

Vaphres kan een inkorting zijn van Seti II’s prenomen, U(serkhe)perure. Seti werd koning na Davids dood en stierf voor het eind van de tempelbouw, maar Vaphres’ alliantie met David is te verklaren als hij die uit naam van zijn vader sloot. En zolang Eupolemus met de naam Vaphres ook zijn opvolger bedoelde, wordt het mogelijk dat Vaphres nog genoemd wordt op het moment dat Seti al was overleden. Dat verklaart bovendien waarom Salomo volgens een andere bron niet Vaphres, maar een zekere farao Necho gebood om arbeidslieden te sturen voor de tempelbouw; zie hier.

Ik identificeer Vaphres daarom met Seti II en beschouw zijn vermelding als een bevestiging van mijn chronologie.

laatste wijziging: 26 oktober 2022
21 februari 2024: grondig herschreven en conclusies duidelijker gemaakt, maar de post zegt nog hetzelfde.

1. Public Domain[↩]
2. Clement van Alexandrië, Stromata, boek 1, hoofdstuk 21[↩]
3. Eusebius, Praeparatio Evangelica, boek 9, XXX-XXXIV[↩]