Eli als Ili-Milku

Inleiding

Eli (1124-1084) was zowel hogepriester als richter. De Bijbel is niet heel positief over hem en dat hij richter was wordt in slechts een paar verzen duidelijk. Dat is bijzonder weinig voor zijn 40 jaar.

In mijn chronologie richtte Eli in de tijd van de Amarnabrieven, een serie brieven van de stadsvorsten van onder andere Israël aan hun heer, de koning van Egypte. In een van deze brieven wordt een zekere Ili-Milku genoemd die het land van de koning verloren had laten gaan. In deze post onderzoek ik of Eli Ili-Milku was.

Eli en Egypte

Eli wordt geïntroduceerd als hogepriester in Silo (1 Sam 1:9-18). Dat hij richter was wordt in slechts één vers duidelijk; “En hij had veertig jaar leiding gegeven aan Israël.” (1 Sam 4:18) De Bijbel is niet positief over hem. Zijn zonen misbruikten hun priesterambt (2 Sam 2:12-17) en wat hij daarover tegen hen zei had geen effect (vers 22-25) of hij wou niet dat dat effect had; hij profiteerde van hun corruptie (vers 29). Ondanks alles had hij ook goede kanten. Hij wees mensen op God (1 Sam 1:17, 3:8-9).

Over wat Eli precies deed als richter wordt gezwegen. Het stelde in ieder geval aan het eind van zijn leven weinig voor, want dat Israël een veldslag verloor van de Filistijnen hoorde hij pas toen hij vroeg naar het rumoer in Silo (1 Sam 4:14-18). Wel is zijn richterschap, juist door het zwijgen, te koppelen aan Egypte. De Bijbel zwijgt namelijk vaker over Egypte. De anonieme tegenstander van Tola (Richt 10:1) bleek Amenhotep II, Debora’s anonieme helper (Richt 4:15) bleek Thutmose III en de koningin van Sjeba bleek Tausret.

Zolang wat Eli deed als richter met Egypte te maken heeft, geven de namen van zijn nakomelingen (1 Sam 22:20) te denken. Achimelech betekent “broer van een koning” en Abjathar “de grote is vader”. wr, het Egyptische woord voor prins, betekent letterlijk grote. ²

Ili-Milku

Ili-Milku wordt slechts één keer genoemd. In brief EA 286 schrijft ‘Abdi-Ḫeba, de stadsvorst van Jeruzalem, aan de farao: “O king, my lord, [there is n]o garrison, [and so] may the king provide for his land. May the king [pro]vide for his land! All the [la]nds of the king, my lord, have deserted. Ili-Milku has caused the loss of all the land of the king, and so may the king, my lord, provide for his land.” ³

Er wordt aangenomen dat Ili-Milku een afwijkende spelling is van Milkilu, de naam van de stadsvorst van Gezer. ⁴ Dat is bijzonder, want in de dertien brieven waarin hij voorkomt heet hij altijd Milkilu. Dat geldt zowel voor zijn eigen brieven als die van anderen. ⁵

Zolang Ili-Milku niet Milkilu was, had hij namens de farao een bepaalde macht binnen Israël. Deze was groot genoeg om een deel van het land verloren te laten gaan voor de farao.

Eli als Ili-Milku

Ondanks dat Ili-Milku in slechts één zin voorkomt, heeft die zin een duidelijke context. In die context lijkt hij in maar liefst vier manieren op Eli:

• Beiden hadden een macht die met Egypte te maken had.
• Beiden werden corrupt.
• Eli stelde als richter niet veel voor, Ili-Milku wordt slechts één keer genoemd.
• In het gebied rondom Silo was het veilig; Samuels ouders en hun gezin reisden er elk jaar naartoe zonder gehinderd te worden door oorlog (1 Sam 1:3-7). Volgens ‘Abdi-Ḫeba was het land nog steeds verloren en deed de koning daar niks aan.
  (‘Abdi-Ḫeba schreef in brief EA 288 tegen de farao dat de ‘Apiru (Hebreeën) de steden van de koning hadden ingenomen. “Behold, Turbazu was slain in the city gate of Silu. The king dit nothing. Behold, servants who were joined to the ‘Api[r]u smote Zimredda of Lakisu (Lachis), and Yaptiḫ-Hadda was slain in the city gate of Silu. The king did nothing. [Wh]y has he not called them to account?” ⁶ De locatie van Silu is onbekend. ⁷ Als het Silo is betekent dit dat het daar juist niet rustig was. Maar Silu lag waarschijnlijk eerder in westelijk Juda. ⁸ In Silo kan het dus rustig zijn.)

De naam Ili-Milku is het Bijbelse Elimelech. ⁹ De enige voorwaarde om hem met Eli te identificeren, is dat Eli’s naam afgekort is. Dat is mogelijk; in sommige gevallen kort de Bijbel namen van Israëlieten af. Het enige aan mij bekende voorbeeld is koning Achaz, die door de Assyriërs Joahaz werd genoemd. Jo- is een afkorting van Gods Naam en werd mogelijk weggelaten omdat wat Achaz deed, niets met God te maken had (2 Kon 16:2-4). Elimelech, wat betekent God (El) is koning (melech), heet dan Eli omdat hij God geen koning liet zijn in zijn leven (1 Sam 2:29).

Een identificatie met Ili-Milku past bij mijn vermoedens over Bedan. Bedan is een richter die in één vers wordt genoemd (1 Sam 12:11), maar uit die ene vermelding is te concluderen dat hij mogelijk door Amenhotep II werd aangesteld als wr (prins, letterlijk grote) in Silo. Als Eli Ili-Milku is was leidde hij Israël in Silo en omgeving als opvolger van Bedan onder de farao.

Conclusie

Er zijn overeenkomsten tussen het beleid van Eli en dat van Ili-Milku. Ze leefden in dezelfde tijd en in hetzelfde land; Eli was belangrijk als hogepriester en Ili-Milku was belangrijk, want hij wordt door de stadsvorst van Jeruzalem genoemd. Als de identificatie klopt is Eli de enige richter die buiten de Bijbel en Joodse teksten om bij naam vermeld wordt.

Helaas is een zekere identificatie niet mogelijk, omdat er te weinig bekend is over Ili-Milku. Ik sluit de post daarom af met de mogelijkheid.

laatste wijziging: 4 februari 2023

1. By Antiquary, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=83185797[↩]
2. Amarna, p. xxvii[↩]
3. Amarna, p. 326[↩]
4. Amarna, p. 382[↩]
5. Amarna, p. 383[↩]
6. Amarna, p. 331[↩]
7. Amarna, p. 391[↩]
8. Nadav Na’aman, The Origin and Historical Background of Several Amarna Letters, in Ugarit-Forschungen 11 (1979), p. 678, voetnoot 27[↩]
9. ANET, p. 487, voetnoot 17[↩]