Categorieën
3. Eerste Tussenperiode

Dynastie VIII

De laatste 9 koningen van VIII, Nikare tot en met Neferirkare, in de koningslijst van Abydos. 1 De meeste koningen uit VIII zijn niet meer dan vermeldingen in latere koningslijsten.

Inleiding

Dynastie VIII is een van de onbekendere dynastieën. Van haar 16 koningen zijn de meesten alleen bekend uit latere koningslijsten; de namen die daar gebruikt worden zijn niet bekend uit hun eigen tijd.

Ondanks dat is VIII belangrijk. Vanaf de laatste koning is er, tenminste in mijn chronologie, een link te leggen naar een koning die eerder leefde dan de laatste heersers van VIII, maar alsnog aan het begin van het Middenrijk leefde.

Chronologie

De Turin Canon plaatst dynastieën VI (1718-1556) tot en met VIII in één groep. Dat is handig voor de chronologie, maar er is één groot probleem met de Canon. Na Netjerkare (1559-1556), de laatste koning van VI, springt de lijst direct naar degene die in andere lijsten de elfde opvolger van dynastie VI is. Ertussen stond een vermelding van een lacuna, die niet meer bestaat in de overgebleven fragmenten van de Canon. Maar deze laatste zes zijn er wel, en het totaal van hun periode is te reconstrueren tot 19 jaar, 11 maand en 17 dagen.

De lacuna duurde volgens de schrijver van de Canon 6 jaar. Het is mogelijk dat dit klopt, maar ook dat het een gok is van de schrijver. 2 In dat laatste geval is het alleen mogelijk om de lengte van de dynastie te schatten.

Het totaal van VI tot en met VIII is volgens de Turin Canon: “[Total of x] kings … 181 [years], 6 months, 3 days, and a lacuna of 6 [years].” Deze 187 en een half jaar begonnen in 1718 en eindigen in 1530.

Uit Manetho’s werk zijn van VIII drie verschillende totalen bewaard gebleven:

  • Africanus: 27 koningen van Memphis, 146 jaar
  • Eusebius: 5 koningen van Memphis, 100 jaar
  • Excerpta Latina Barbari: 14 koningen, 140 jaar

Het correcte aantal van 16 koningen is bijzonder genoeg precies het midden tussen Africanus’ 27 en Eusebius’ 5. Van de jaartallen is in ieder geval de eeuw te schrappen.

Als laatste zijn er de schattingen van egyptologen. De lengte van VII en VIII samen wordt geschat op ongeveer 30 jaar 3, minstens 50 jaar 4, ongeveer 32 jaar 5 en ongeveer 21 jaar. Het totaal uit de Turin Canon is 26 jaar, als de periode die verloren ging in de lacuna inderdaad 6 jaar duurde. Bij gebrek aan beter ga ik daar vanuit.

Menkare

1556

In de koningslijsten:

Zoals uitgelegd in de post over dynastie VII is Menkare mogelijk een vrouw, en dan de zus van Netjerkare, de laatste koning van dynastie VI. Ze werd in latere geschriften bekend als Nitocris, een Griekse versie van de naam van haar broer. In dat geval regeerde ze lang genoeg om een ondergrondse kamer te bouwen. Hier verdronk ze de moordenaars van haar broer, waarna ze zelfmoord pleegde om aan de wraak te ontkomen.

Het cilinderzegel van de “Good God, Lord of the Two Lands, Menkare” komt niet uit haar eigen tijd, maar uit de tijd van dynastie XXVI. 6

Neferkare

1556-

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 42. Neferkare
  • Abydos-lijst van Ramses II: 3. Neferkare

Een koning Neferkare was de zoon van Pepi II (1654-1560) en zijn vrouw Ankhesenpepi IV; zij ligt begraven in een voorraadkamer van de graftempel van Pepi’s vrouw Iput. Welke Neferkare hier wordt bedoeld is onbekend. 7 Omdat de vier laatste Neferkares in ieder geval in latere lijsten een tweede naam toegevoegd krijgen, is het mogelijk dat de eerste de bedoelde zoon was.

Neferkare Neby

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 43. Neferkare Neby
  • Abydos-lijst van Ramses II: 4. Neferka Nebseneb

Djedkare Shemay

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 44. Djedkare Shemay
  • Abydos-lijst van Ramses II: 5. Djedkare Shemai

Neferkare Khendu

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 45. Neferkare Khendu
  • Abydos-lijst van Ramses II: 6. Neferkare Khendu

Merenhor

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 46. Merenhor
  • Abydos-lijst van Ramses II: 7. Merenhor

Sneferka

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 47. Sneferka
  • Abydos-lijst van Ramses II: 8. Sneferka

Nikare

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 48. Nikare
  • Abydos-lijst van Ramses II: 9. Nikare

Neferkare Tereru

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 49. Neferkare Tereru
  • Abydos-lijst van Ramses II: 10. Neferkare Tereru

Neferkahor

-1550

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 50. Neferkahor
  • Abydos-lijst van Ramses II: 11. Neferka

Neferkare Pepiseneb

1550-(voor 1539)

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 51. Neferkare Pepiseneb
  • Abydos-lijst van Ramses II: 12. Neferka Pepiseneb
  • Turin Canon: Neferka Khered Seneb […]

Met Pepiseneb, de elfde koning, begint de dynastie in de Turin Canon. Zijn regeringslengte en die van zijn opvolger zijn verloren gegaan toen de Canon versnipperde, maar gebaseerd op het totaal voor de laatste zes koningen heersten de Pepiseneb en zijn opvolger samen 11 jaar.

Drie koningen uit de dynastie zijn bekend van verschillende decreten, die bewaard zijn in de tempel van Min in Coptos. De eerste is alleen bekend onder zijn Horus-naam Kha[bau?], en zelfs die is niet zeker. Dit decreet is gedateerd jaar [4] en vermeldt Shemay als gouverneur van Opper-Egypte. 8 Het jaartal is helaas ook een reconstructie; in principe kunnen er 3-4 strepen onder staan, wat het in jaar 7 of 8 plaatst. 9 Kha[bau?] was dus Pepiseneb, Anu of Neferkaure.

Neferkamin Anu

(na 1550)-1539

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 52. Neferkamin Anu
  • Abydos-lijst van Ramses II: 13. Neferkamin Anu
  • Turin Canon: Nefer[…]

Voor een decreet dat mogelijk van hem was, zie Pepiseneb.

Qakare Ibi

1539-1537

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 53. Qaikaure
  • Turin Canon: Ibi […] 2 jaar 1 maand 1 dag

Neferkaure

1537-1533

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 54. Neferkaure
  • Turin Canon: […] 4 jaar 2 maand 0 dagen

Voor een decreet dat mogelijk van hem was, zie Pepiseneb.

Neferkauhor

1533-1531

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 55. Neferkauhor
  • Turin Canon: […] 2 jaar 1 maand 1 dag

Neferkauhor is bekend van acht decreten, die bewaard zijn gebleven in de tempel van Min in Coptos. Hieruit blijkt dat zijn Horus-naam Netjerybau was. Zijn nomen is niet goed te lezen, maar was mogelijk Ka(?)-pu-ib(i). In een van de decreten stelt hij onder andere een bodyguard aan voor Nebyet, zijn oudste dochter en vrouw van vizier Shemay. De andere zeven decreten zijn alle gedateerd op II peret 20 in het “jaar van de vereniging van de Twee Landen”, ofwel het jaar waarin hij de troon besteeg. Ze noemen onder andere vizier Shemay, waarvoor zie Pepiseneb, en diens zoon Idy, die door Neferkauhor werd aangesteld als gouverneur van de zeven zuidelijkste nomes van Opper-Egypte. 10

Vizier Shemay werd begraven in Kom el-Koffar; in zijn tombe staat de datum IV shemu 2 in het “jaar van de eerste keer”. 11 Een koning wordt helaas niet genoemd.

Neferirkare

1531-1530

In de koningslijsten:

  • Abydos-lijst: 56. Neferirkare
  • Turin Canon: […] 1 jaar ½ maand

Horus Demedjibtawy noemt in een decreet, dat ook bewaard is gebleven in de tempel van Min in Coptos, Idy, de zoon van vizier Shemay; Idy is inmiddels vizier geworden. Demedjibtawy regeerde dus na Neferkauhor en zal Neferirkare zijn. 12

Wadjkare

Het decreet van Horus Demedjibtawy werd afgeleverd in Coptos door Wadjkare-[seneb?], die geboren was tijdens de regering van een zekere Wadjkare. 12 Wadjkare werd in de eerste helft van de vorige eeuw geïdentificeerd met de koning van die naam die vermeld wordt in Cusj. 13 In de standaardchronologie is die connectie inmiddels onmogelijk.

Het gaat om Wadjkare Segerseni, die bekend is van twee inscripties. Hij was de opvolger van Qakare Iny en Iyibkhentre. De structuren van hun Horus- en Nebty-namen bleken uiteindelijk het beste te passen bij de periode van Mentuhotep III (1596-1584) en Amenemhat I (1590-1561). 14 In de standaardchronologie is dat ruim anderhalve eeuw later. In mijn chronologie kan Wadjkare Segerseni geregeerd hebben omstreeks 1580-1560 en was Wadjkare-[seneb?] een jaar of 30-50 toen hij het decreet afleverde.

Hierbij moet worden gezegd dat Segerseni’s prenomen volgens Wikipedia op twee manieren te lezen is, als Menkhkare en Wadjkare, waarvan Menkhkare nu als de meest waarschijnlijke wordt beschouwd; de bron die daarbij wordt genoemd kan ik niet terugvinden. Dat er verschillend wordt gelezen is in ieder geval waar, want in een bron uit 2009 heet Segersenti Menkhkare 15. De paper over Segerseni en zijn twee Cusjitische collega’s komt dan weer uit 2013, en daarin heet hij Wadjkare. Het is dus in ieder geval mogelijk dat hij Wadjkare heette en Wadjkare-[seneb?] naar hem vernoemd was.

  1. By Ochmann-HH, CC BY 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1190141 [↩]
  2. Kim Ryholt, The Late Old Kingdom in the Turin King-list and the Identity of Nitocris, in Zeitschrift für ägyptische Sprache und Altertumskunde, 127(1), p. 97-98 [↩]
  3. AEC, p. 429 [↩]
  4. AEC, p. 157 [↩]
  5. AEC, p. 491 [↩]
  6. H. R. Hall, Catalogue of Egyptian scarabs, etc., in the British museum (1913), p. 272, zegel 2650 [↩]
  7. Royal Families, p. 73 [↩]
  8. William C. Hayes, Royal Decrees from the Temple of Min at Coptos, in The Journal of Egyptian Archaeology, Vol. 32 (Dec., 1946), p. 12-13 [↩]
  9. AEC, p. 158, met voetnoot 85 [↩]
  10. William C. Hayes, Royal Decrees from the Temple of Min at Coptos, in The Journal of Egyptian Archaeology, Vol. 32 (Dec., 1946), p. 14-19 [↩]
  11. Strudwick (2005), p. 346 [↩]
  12. William C. Hayes, Royal Decrees from the Temple of Min at Coptos, in The Journal of Egyptian Archaeology, Vol. 32 (Dec., 1946), p. 20 [↩] [↩]
  13. William C. Hayes, King Wadjkarē’ of Dynasty VIII, in The Journal of Egyptian Archaeology, Vol. 34 (Dec., 1948), p. 115-116 [↩]
  14. Bruce Williams, Three Rulers in Nubia and the Early Middle Kingdom in Egypt, in Journal of Near Eastern Studies, Vol. 72, No. 1 (April 2013), p. 1-10 [↩]
  15. László Török, Between Two Worlds, The Frontier Region between Ancient Nubia and Egypt 3700 BC – AD 500 (2009), p. 101-102 [↩]

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *