Piyes verovering van Beneden-Egypte

De rechterbovenkant van Piyes Overwinningsstela. Links staat Piye, die tribuut krijgt van koning Nimlot van Heracleopolis met zijn koningin. Nimlot houdt een sistrum vast en brengt een paard; Piye was gek op paarden. Op hun knieën liggen Osorkon III, Iuput II en Peftjauawybast. ¹

Inleiding

Piye (743-712) beschrijft op zijn Overwinningsstela zijn verovering van Egypte. Naast dat het interessant is om te lezen, is deze stela ook chronologisch interessant: helemaal tegen het Egyptische gebruik in noemt Piye de namen van al zijn tegenstanders. Voor een tijdperk als de Derde Tussenperiode, waaruit maar weinig bronnen bewaard zijn gebleven, is dat een goudmijn.

De aanloop naar zijn verovering begon met een eerste boodschapper. Deze vertelde dat Tefnakht (I), de heerser van Saïs, grote delen van de westelijke Delta had veroverd, en nu tegen de heersers in de oostelijke Delta vocht. Piye lachte erom. Maar toen hij dagelijks om hulp werd gevraagd door deze heersers, en Nimlot van Heracleopolis zich uit angst had overgegeven aan Tefnakht, verzamelde hij zijn legers en trok ten strijde tegen Tefnakht. Hierbij veroverde hij heel Beneden-Egypte. Hij ontving het tribuut van de lokale heersers. Tefnakht liet hij in leven, na diens belofte dat hij alles zou doen wat de koning beval. Hierna keerde Piye terug naar Cusj.

Datering van de overwinning

De verovering wordt meestal gedateerd op jaar 20 (724/3). ² Dat is niet zeker, alleen een logische conclusie. De stela begint namelijk met de maand waarin Piye via een decreet zijn onverwinning bekend maakte, I akhet in jaar 21 van Piye Meryamun, 20 februari-21 maart 723. Verder noemt hij geen jaartallen, alleen twee datums.

De lijst aan tegenstanders laat van alle mogelijke jaren alleen 727-724 over. Hij noemt namelijk Osorkon III, die in november of december 727 koning werd. Ook noemt hij Shoshenq IV, die op dit moment nog geen koning was, maar hoofd van de Ma (een Libische stam) in Busiris. Shoshenq stierf in 715 en van hem is een jaar 10 bekend ³, zodat hij minstens in 725/4 al op de troon zat. Piyes overwinningen kunnen dus in november 727-724 worden geplaatst.

Een heel precieze datering is mogelijk dankzij een andere datum op de stela. Op I akhet 9 arriveerde Piye in Thebe voor het festival van Amun (en zo duidelijk te maken dat hij over Egypte heerste), tijdens het Opet-feest. “It is the year for finalizing a conclusion, for placing fear of me in Lower Egypt.” De datum van dit festival kan afhankelijk zijn van de stand van de maan; Hatshepsut werd in 1228 gekroond op de tweede dag van het feest van Amun, wat de tweede dag bleek vanaf nieuwe maan. In 726 was I akhet 9, 1 maart 726, precies de dag van nieuwe maan.

Ik dateer Piyes overwinning daarom op de eerste maanden van 726. Dat past bij de dateringen van Osorkon III en Shoshenq IV.

Piyes tegenstanders

De volledige lijst van Piyes tegenstanders, verzameld van over heel de stela, is redelijk groot, en varieert van vier koningen tot hoofden van de Ma. Verschillende van deze namen zijn belangrijk voor de chronologie. Als eerste zijn belangrijkste tegenstanders en de vier koningen:

• Tefnakht, opperhoofd van het Westen, prins en hoofd in Iseopolis (Behbeit el-Hagar)
  Dit is Tefnakht I (na 726-717) uit dynastie XXIV, die toen nog geen koning was.
• Nimlot, koning van Hermopolis, prins van Hutweret
  Een naamgenoot van hem is Lamintu, die volgens de Assyriërs in 671-668 heerste in Ḫimuni (Hermopolis). Als dit dezelfde persoon was regeerde hij minstens 58 jaar.
  Het is ook mogelijk dat het alleen een naamgenoot was en Thutemhat tussen hen in regeerde. Neferkheperre Khakau Thutemhat was een koning van Hermpolis die één keer vermeld wordt op het standbeeld van Tjanhesret, een nakomeling van Nakhtefmut A, een vierde profeet van Amun uit de tijd van Osorkon II (787/6-minstens 758) en koning Harsiese A (773/2-minstens 761). ⁴
• Osorkon, koning in Bubastis en het district Ranofer
  Hij is Osorkon III (727-699/8) van dynastie XXIII.
• Iuput, koning in Tentremu (Lentopolis) en Tayan
• Peftjauawybast, koning in Heracleopolis

De andere vorsten:

• Shoshenq, hoofd van de Ma, in Busiris
  Dit is Shoshenq IV (726/4-715) uit dynastie XXII.
• DjedAmunefankh, hoofd van de Ma, prins (opperhoofd van de Ma) in Mendes en de Graanschuur van Re
• zijn oudste zoon, Ankhhor, generaal in Hermopolis Parva
• het leger van erfprins Bakennefi
• Padiese, erfprins, woonde in Athribis
• Akanosh, hoofd van de Ma, prins in Sebennytos, Iseopolis (Behbeit el-Hagar) en Diospolis Inferior
• Patjenefy, prins en hoofd van de Ma, in Saft el-Henneh en in de Graanschuur van Memphis
• Pamai, prins en hoofd van de Ma, in Busiris
  Hij had dezelfde functie als Shoshenq IV en is dan waarschijnlijk diens opvolger Pami (715-709/1).
• Nesnaiu, prins en hoofd van de Ma, in Hesebu, de oudste zoon van erfprins Bakennefi
• Nakhthornashenu, prins en hoofd van de Ma, in Pergerer
• Pentaweret, hoofd van de Ma
• Pentabekhnet, hoofd van de Ma
• Padihorsomtus, prins van Letopolis (Ausim)
• Horbes, prins in het Landgoed van Sekhmet, vrouwe van Eset, en het Landgoed van Sekhmet, vrouwe van Rahesu
• Djedkhiu, prins in Khentnefer
• Pabasa, prins in Babylon (Old Cairo) en Atar el-Nabi

laatste wijzigingen:
26 februari 2023: linken toegevoegd
6 januari 2024: mogelijke identificatie van Nimlot naar deze post verhuisd

1. By Auguste Mariette, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=32362821 [↩]
2. TIP, § 198 [↩]
3. Ritner (2009), p. 393 [↩]
4. Bierbrier (1975), p. 84 [↩]