Dynastie XXIV

Bakenranef, in de Kroniek van Neurenberg ¹

Inleiding

Dynastie XXIV is een van de kortste dynastieën van Egypte. Ze bestond uit slechts twee koningen, Tefnakht I en Bakenranef, en regeerden nog geen 15 jaar.

Maar hun nalatenschap was sterk. Tefnakhts verovering van de Delta is bewaard gebleven op Piyes stela, en Bakenranef was voor de oude Griekse schrijvers een van de bekendste koningen. Hij maakte wetten voor de Egyptenaren en er is een verhaal over een lam dat sprak, dat in verschillende versies bewaard is gebleven. Hij kan een voorvader zijn van de koningen van dynastie XXVI, die ook in Saïs heersten en Egypte voor het eerst sinds de tiende eeuw v.Chr. verenigden.

Pimay

Pimay, hoofd van de Ma (de Meshwesh, een Libische stam) en zoon van de heer van de twee landen, Shoshenq <Mery>amun, wijdde een groep standbeelden die gevonden zijn in Saïs. Hij was daarom mogelijk Osorkon C’s voorganger. ² Zijn vader zal Shoshenq III (766-727) zijn geweest.

Africanus geeft Bakenranef 6 jaar (717-712), maar Eusebius houdt het in alle versies op 44 jaar (755-712). Een zekere The Old Chronicle, geciteerd door Syncellus, heeft zonder namen te noemen 3 generaties koningen van Saïs voor 44 jaar. De 44 zullen daarom begonnen zijn bij de stichter van de dynastie. Dit is de tijd van Shoshenq III. Zolang Pimay en Osorkon C, of Osorkon C en Tefnakht I van dezelfde generatie waren, passen de 3 generaties van de Chronicle.

Osorkon C

Zijn titels staan op een talisman: opperhoofd van de Ma, legerleider, profeet van Neith (godin van Saïs), profeet van Edjo (godin van Buto) en van de Vrouwe van Imau (Hathor, godin van Kom el-Hisn). Tefnakht I heeft dezelfde titels, en volgens Yoyotte was hij Tefnakhts voorganger. ²

Toch was hij niet Tefnakhts vader. Dat was volgens een stela van Tefnakht een zekere Gemenefsutkapu, de zoon van Basa, een priester van Amun bij Saïs. ³

Tefnakht I

(na 726)-717

Tefnakht verzamelde binnen 5 jaar een hoop macht. Een stela uit Buto, gedateerd op een jaar 36 dat in een herziene chronologie alleen van Shoshenq III kan zijn (731/0), vermeldt een donatie van land door opperhoofd van de Ma en legerleider Tefnakht; elders op de stela heet hij ook opperhoofd van de Libu, een andere Libische stam). Een andere stela uit Buto, gedateerd op jaar 38 dat ook van Shoshenq III zal zijn (729/8), noemt hem “opperhoofd, legerleider, opperhoofd van de Libu, profeet van Neith (godin van Saïs), van Edjo (godin van Buto) en van de Vrouwe van Imau (Hathor, godin van Kom el-Hisn), mek-prins van Pehut en Kahtan, heerser van de provincies van het westen, Te<fnakht>”. ⁴

Jaar 36 en 38 kunnen niet van Shoshenq V zijn, de enige mogelijkheid in de standaardchronologie, want in een jaar 37 dat duidelijk op Shoshenq V is gedateerd, was niet Tefnakht, maar Ankhhor het opperhoofd van de Libu. ⁵ Ik kan me niet voorstellen dat iemand die macht verzamelde een van zijn titels voor even zou afstaan.

Tefnakht probeerde de Delta te veroveren, maar werd in 726 verslagen door Piye. Op dat moment was hij hoofd van het Westen (van de Delta). Koning zal hij daarna pas zijn geworden.

Verbod op luxe

Diodorus Siculus ⁶ meldt dat bij koning Tnephachthus, de vader van Bocchoris de wijze, tijdens een campagne in de ruige woestijn van Arabië het eten opraakte. Hij moest het een dag vasten voor hij bij gewone mensen, die op een simpele manier leefden, weer kon eten. Hij genoot van de ervaring, gaf alle luxe op en vervloekte de koning die de mensen had geleerd om extravagant te leven.

Deze vervloekte was de eerste koning van Egypte, Menas, die de mensen leerde om goden te aanbidden en aan hen te offeren, en om tafels en banken te kopen en duur beddengoed. Tnephachthus was zo gemotiveerd om de Egyptische manieren van eten, drinken en slapen te veranderen, dat hij zijn vloek graveerde in hiërogliefen in de tempel van Zeus (Amun) in Thebe; “and this, in fact, appears to be the chief reason why the fame of Menas and his honours did not presist into later ages.”

Bakenranef

Wahkare Bakenranef
717-712

Manetho:

• Africanus: Bochchoris van Saïs, 6 jaar: in zijn regering sprak een lam, 990 jaar.
• Eusebius: Bochchoris (Armeens: Bocchoris) van Saïs, 44 jaar: in zijn regering sprak een lam.
• Jerome: Bocchorus, 44 jaar. Hij maakte wetten voor de Egyptenaren. In zijn regering sprak een lam.
• Book of Sothis: 74. Bocchoris, 44 jaar. Deze koning maakte wetten voor de Egyptenaren: er wordt gezegd dat in zijn tijd een lam sprak.

Zijn 6e jaar was een kort jaar. ⁷ Volgens Manetho werd hij levend verbrand door Shebitku, die daarna 8 jaar regeerde (712-704).

De wetten die hij maakte staan beschreven door Diodorus Siculus. ⁸

Apis-stieren

In chronologische kringen is hij vooral bekend door de Apis-stier die volgens de stela van Pasherenese werd begraven op I akhet 6 in jaar 6, 22 februari 712. ⁹

Een andere Apis-stier stierf in een anoniem jaar 4, dat van Bakenranef kan zijn (714/3) en dan dezelfde stier is als die uit jaar 2 van Pami (714/3).

De tweede reden om jaar 4 aan Bakenranef toe te schrijven komt van Ad Thijs en draait om Manetho’s opmerking dat in Bakenranefs regering een lam sprak. ¹⁰ Woorden voor dieren waren vroeger niet altijd zo precies als tegenwoordig. In het Egyptisch bijvoorbeeld betekende jd.t eerst koe, later algemeen een vrouwelijk dier. Thijs combineert het sprekende lam met een aantal bronnen die het lam noemen, waaronder Papyrus Wien ÖN 10000. Hierin voorzegde het lam vlak voor Bakenranefs dood het lot van Egypte en kreeg het een begrafenis volgens een al bestaand gebruik. Alles wat over het “lam” gezegd wordt past bij de Apis-stier uit Bakenranefs jaar 6, als deze erg jong was gestorven. De ramp die het “lam” voorspelde is volgens Thijs de komst van de Cusjitische koning Shebitku, die Bakenranef gevangen nam en levend verbrandde.

De vroege dood van deze stier kan indirect vermeld zijn in Jesaja 19:3.

1. By Michel Wolgemut, Wilhelm Pleydenwurff – Self-scanned, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=1067155 [↩]
2. TIP, § 113 [↩] [↩]
3. P.R. De Francia, Di una statuetta dedicata ad Amon-Ra dal grande capo dei Ma Tefnakht nel Museo Egizio di Firenze, in Atti del V Convegno Nazionale di Egittologia e Papirologia, Firenze, 10-12 dicembre 1999, p. 76-82, zoals geciteerd op Wikipedia [↩]
4. TIP, § 112 [↩]
5. TIP, § 316, met dank aan Thijs (2010), p. 175 [↩]
6. Diodorus Siculus, Library of History, boek I, 45.1-3 [↩]
7. TIP, § 114 [↩]
8. Diodorus Siculus, Library of History, 1.79 [↩]
9. Ritner (2009), p. 447-448 [↩]
10. Ad Thijs, “Bocchoris of Sais, for 6 years: in his reign a young bull spoke” Some notes on the tradition of a speaking lamb, gepubliceerd op academia.edu (2019) [↩]