Jozefs hongersnood in Ugarit

De ruïne van de paleistuin van Ugarit ¹

Inleiding

Op kleitabletten uit Ugarit, een oude stad aan de noordwestelijke kust van Syrië, wordt een 7-jarige hongersnood genoemd. Doordat deze rond de eeuwen van Jozefs hongersnood geplaatst kan worden, is het mogelijk dat dit een verwijzing is naar de Bijbelse hongersnood (1878-1871).

Het bewuste kleitablet is een van de drie (of vier) van het Tale of Aqhat. Aqhat was de zoon van een Daniël, die geïdentificeerd kan worden met de Daniël die drie keer in het boek Ezechiël wordt vermeld (Ez 14:14, 20, 28:3).

Honger in Syrië

De hongersnood was niet alleen in Egypte. In Kanaän was er honger (Gen 42:5), zoveel dat Jakob zijn zonen naar Egypte stuurde om koren te kopen (Gen 42:1-2). Niet alleen hij stuurde mensen. “Uit alle landen kwamen ze in Egypte bij Jozef koren kopen, want de honger was in alle landen sterk.” (Gen 41:57)

De honger werd zo erg dat er in Kanaän vele mensen stierven (Gen 45:6-7). Het is dus mogelijk dat de honger helemaal tot in Ugarit gevoeld werd.

Tale of Aqhat

De enig bekende versie van het Tale of Aqhat is gevonden op drie gebroken kleitabletten uit Ugarit, en komt waarschijnlijk uit de tweede kwart van de 14e eeuw. ² In mijn chronologie is dit omstreeks 1125-1100. Het verhaal is niet compleet; na de moord op Aqhat eindigt het derde kleitablet met de aankomst van zijn zus, Paghat, bij Aqhats moordenaar. Ze wil wraak nemen. Wat daarna komt is onbekend. ³

Het belangrijkste voor deze post is dat, wanneer Aqhat is vermoord, Daniël een 7-jarige hongersnood aankondigt: “Seven years shall Baal fail, eight the Rider of the Clouds. No dew, no rain; no welling-up of the deep, no sweetness of Baal’s voice.” ⁴ “He weeps for Aqhat the Youth, cries for the child, does Daniel the Rapha-man. From days to months, from months to years, until seven years, he wheeps for Aqhat the Youth, cr[ie]s for the child, does Daniel the [Rapha]-man. But after seven years, [Daniel] the Rapha-[man] speaks up”. Hij houdt op met rouwen en zijn dochter, Paghat, gaat op pad om de moordenaar van haar broer te vermoorden. ³

Het verhaal wordt als een mythologische uitleg beschouwd voor waarom er slechts de helft van het jaar gezaaid en geoogst kan worden (als het verhaal eindigde met de halve terugkeer van Aqhat). ⁵ Dat verklaart alleen niet waarom het 7 jaar duurde, in plaats van een half jaar.

Datering van Daniël

Aqhat en Paghat waren de kinderen van “Daniël the Rapha-man”. Dit betekent mogelijk dat hij een Refaïet was, ofwel uit het reuzengeslacht uit Kanaän stamde. ⁶ Dat maakt het verhaal al heel oud. De laatste Refaïet ten oosten van de Jordaan was Og, de koning van Basan, die door Mozes in 1407 werd verslagen en wiens bed, van 9 bij 5 el, later in Rabba, de hoofdstad van Ammon, stond (Deut 3:11). Als een el toen inderdaad 51,8 centimeter was ⁷, was zijn bed 4,662 bij 2,59 meter! De reuzen in Kanaän werden uitgeroeid door Jozua (Joz 11:21), waarna ze alleen nog voorkwamen in het land van de Filistijnen (Joz 11:22, 2 Sam 21:16-22, 1 Kro 20:4-8). Goliath was 6 el en een span (1 Sam 17:4), ofwel een halve el ⁸, wat dan 3,328 meter is.

Als Daniël inderdaad een Refaïet was leefde hij voor 1400. Het is daarom mogelijk om hem te identificeren met de Daniël die net zo rechtvaardig was als Noach en Job (Ez 14:14, 20). Deze Daniël was wijs en bekend in die tijd (Ez 28:3). ⁹ Hij kan ongeveer worden gedateerd; in de twee verzen uit Ezechiël 14 wordt hij tussen Noach (3058-2108) en Job geplaatst.

Job kwam uit Uz (Job 1:1), maar dat hoeft niet te betekenen dat hij een nakomeling was van Sems kleinzoon van die naam (Gen 10:23) of Abrahams neef (Gen 22:21). Uz was namelijk ook een naam voor Edom (Klaagl 4:21). De landen van Jobs vrienden en Elihu kunnen in Edoms buurt en als nakomelingen van Abraham worden geplaatst; ook de cultuur past bij die van Edom. ¹⁰ De Septuagint heeft een paar extra verzen aan het eind van het boek Job (zie hier): “This man is described in the Syriac book [as] living in the land of Ausus (Uz), on the borders of Idumea and Arabia (…) he himself was the son of Zare, one of the sons of Esau, and of his mother Bosorrha, so that he was the fifth from Abraam.” Zerah was de zoon van Elifaz, de zoon van Ezau (Gen 36:13). Job werd dan minstens 265 jaar na Abraham geboren (2166-1901). De naam Job werd zo vroeg al gebruikt; de Egyptische Vervloekingsteksten, afkomstig op zijn vroegst uit de tijd van Senusret III (1537-1499) ¹¹, noemen een ybm (Ayyubum), ofwel Job, als heerser van Shutu; Job heet in het Hebreeuws Iyyob. Job leefde dan in de periode dat het goed ging met de Israëlieten in Egypte. ¹²

Daniël kan dus worden gedateerd op de tijd van de aartsvaders. En in hun tijd wordt er maar één hongersnood genoemd die 7 jaar duurde.

Een lange periode tussen Daniëls leven en de huidige versie van het Tale of Aqhat kan iets anders verklaren. Daniël wordt door God rechtvaardig genoemd en geloofde dus in Hem, maar in het Tale of Aqhat aanbidt hij Baäl. Er zijn nu twee mogelijkheden. Hij was net als Job en Mozes’ schoonvader een van degenen die het geloof in God geërfd hadden van Abraham, of hij was een van de laatste Kanaänieten die in God geloofden. God was namelijk al aan het werk in Kanaän voordat Abraham daar arriveerde; zie deze post.

Conclusie

Het Tale of Aqhat is een legende en hoeft dan niet echt te zijn. Maar dat Daniël in ieder geval bestond blijkt uit de paar verzen in Ezechiël. God zal hem niet voor niets tussen twee andere grote rechtvaardigen hebben gerekend.

De hongersnood werd zo ernstig dat alle landen naar Egypte kwamen om graan te kopen, en er uiteindelijk vele mensen stierven. De overlevenden in Kanaän zullen het zeker hebben herinnerd en opgeschreven, of minstens doorverteld. Omdat Daniël in de tijd van de aartsvaders leefde is het mogelijk dat de 7-jarige hongersnood uit het Tale of Aqhet een herinnering is aan de 7-jarige hongersnood uit de Bijbel.

1. By Dosseman, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ugarit_Royal_Palace_gardens_3923.jpg[↩]
2. Stephanie Lynn Budin, Gender in the Tale of Aqhat, in Studying Gender in the Ancient Near East (2018), p. 51[↩]
3. ANET, p. 155[↩][↩]
4. ANET, p. 153[↩]
5. ANET, p. 255[↩]
6. ANET, p. 149, voetnoot 2[↩]
7. Bodie Hodge, How Long Was the Original Cubit? (2007) [↩]
8. Herziene Statenvertaling, voetnoot bij 1 Samuel 17:4[↩]
9. John Gray, Supplements to Vetus Testamentum, Volume V, The Legacy of Canaan (1965), p. 107[↩]
10. Anne Habermehl, Job-Part 1: Did He Really Live During the Ice Age ?[↩]
11. ANET, p. 328-329[↩]
12. Anne Habermehl, Job-Part 2: The Septuagint Coda and Other Sources[↩]