Categorieën
7. Derde Tussenperiode

De Nile Level Records

De overstroming van de Nijl, gezien vanaf de piramides, in de richting van Caïro 1

Intro

Een van de hulpmiddelen voor een chronologie van de Derde Tussenperiode, is een muur in Karnak, Thebe. Hier hebben verschillende koningen van vooral dynastieën XXII, XXIII en XXV vermeld hoe hoog de overstroming van de Nijl in dat jaar van hun regering reikte. Niet alle Records zijn bewaard gebleven, de meeste jaren zijn of nooit opgeschreven of verdwenen, maar er zijn belangrijke gegevens uit te halen voor de chronologie.

In de standaardchronologie zijn de namen van de koningen en de vermelde regeringsjaren de belangrijkste aanwijzingen. Maar in een kortere chronologie zoals die van mij, waar 125 jaar verdwenen zijn, loop je het gevaar dat sommige jaren bij meerdere koningen kunnen horen. Daarom volgt hieronder een lijst met alle bewaard gebleven Nile Level Records. De vertaling is van Robert Ritner. 2

Het resultaat is een lijst van de koningen die in Thebe werden erkend. En dat levert interessante perspectieven op voor onder andere Takelot I, en de tijd van de Cusjieten, die in bepaalde jaren Thebe kwijt waren geraakt aan Osorkon III en zijn opvolgers.

Pa hapi

Alle records beginnen met p3 ḥ‘pj, “de Nijlvloed”. Het woord ḥ‘pj wordt in de records waarvan deze woorden bewaard zijn gebleven, geschreven in twee versies. De eerste versie wordt nog gebruikt in jaar 6 van Shoshenq VI (uiterlijk 730) en de tweede versie vanaf jaar 39 van Shoshenq III (727). Brinkman plaatst de chronologie dan ook rond het laatstgenoemde jaar. 3

In mijn chronologie is dat niet anders.

Datering van de vloed

Uit heel het oude Egypte zijn slechts drie datums bekend waarop de vloed haar hoogste punt bereikte. I shemu 5 wordt vermeld in Nile Level Record no. 33 van Shebitku (712-704), 19 oktober 710 of 709, het precieze jaar is afhankelijk van de (onbekende) datum waarop hij gekroond werd.

Op III peret 22 in jaar 3 van Osorkon III (727-699/8), 9 september 724, was de vloed zo hoog dat de tempel van Karnak overstroomde. Dit gebeurde ook in de epagomenen van jaar 4 van Sekhemre Seusertawy Sobekhotep 4. 5 Sobekhotep is op het moment van schrijven alleen nog niet te dateren.

Uit de middeleeuwen en de 19e eeuw zijn meer datums bekend. De hoogste vloed was meestal tussen eind augustus en begin oktober 6, maar de Nijlvloed was nogal grillig; in de 19e eeuw kwam de vloed meestal eind mei of begin juni opzetten, met uitschieters van 15 april tot 23 juni 7. Als de vloed niet op de gemiddelde tijd kwam is een datum van de maximum hoogte rond eind juli en eind oktober ook mogelijk.

Als een genoemde vloed gebruikt kan worden om iemand te dateren, heb ik daarom “ongeveer september” gebruikt.

Shoshenq I (819/8-797)

  • 813 of 812: no. 1, jaar 6 van Hedjkheperre Setepenre Shoshenq Meryamun

Osorkon I (799-784)

  • 787: no. 2, jaar 12 van Sekhemkheperre Setepenre Osorkon Meryamun

Takelot I (789/8-776/5) en Shoshenq IIb (789/8-minstens 776)

  • 786, 785, 783 of 782: no. 20, [jaar …, in de tijd van hogepriester van Amun Iuwelo]t, koninklijke zoon van Osorkon (I) Meryamun
  • 786, 785, 783 of 782: no. 21, [jaar …, in de tijd van hogepriester van Amun Iuwelo]t, koninklijke zoon van Osorkon (I) Meryamun
  • 784: no. 16, jaar 5, in de tijd van hogepriester van Amun Iuwelot, koninklijke zoon van Osorkon (I) Meryamun (I)
  • 781: no. 17, jaar 8, in de tijd van hogepriester van Amun Smendes, koninklijke zoon van Osorkon (I) Meryamun
  • 782 of 780/77: no. 19, jaar […], in de tijd van hogepriester van Amun Smendes, koninklijke zoon van Osorkon Meryamun
  • 776: no. 18, jaar 13, in de tijd van hogepriester van Amun Smendes, koninklijke zoon van Osorkon (I) Meryamun
    Ritner heeft hier jaar 14 8, maar volgens Kitchen 9 en Broekman 10 kan jaar 13 ook. Broekmans tekening van de hiërogliefen 11 laat beide mogelijkheden open. Het is dankzij no. 8, dat jaar 12 van Osorkon (II) vermeldt en daarom 775 moet zijn, in combinatie met Takelots datering, dat alleen jaar 13 overblijft.

Osorkon II (787/6-minstens 758)

  • 775: no. 8, jaar 12 van Usermare Setepenamun Oso[rkon Meryamun]. Dit was volgens Gerard Broekman Osorkon II. 3
  • 775: no. 9, jaar 12 van Usermare Setepenamun Osorkon Meryamun. Ook dit was volgens Broekman Osorkon II, en diende mogelijk als een correctie van no. 8. 12 No. 9 staat 10 centimeter hoger dan no. 8. 13 De Nijl rees dan onverwacht nog iets.
  • 766: no. 11, jaar 21 van Usermare Setepenamun Oso[r]ko[n] Meryamun. Volgens Broekman was dit Osorkon II. 3
  • 765: no. 12, jaar 22 van Usermare Setepenamun Oso[r]ko[n] Meryamun. Volgens Broekman is ook dit Osorkon II. 3

Harsiese (773/2-minstens 761) en Pedubast I (766/5-741/0)

  • 761: no. 24, jaar 12, dat is jaar 5 van Usermare Setepenamun Pedu[bast] Meryamun Si-Ese, in de tijd van hogepriester van Amun Harsiese

Shoshenq III (766-727)

  • 760: no. 23, jaar 6 van Usermare Setepenamun Shoshenq Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun Harsiese

Osorkon II (?) (787/6-minstens 758) (?)

  • 758: no. 14, jaar 29 van Usermare Setepenamun. Broekman denkt dat dit zowel Osorkon II als Shoshenq III kan zijn. Het meest waarschijnlijk is Osorkon, want er wordt geen hogepriester genoemd, wat wel gebeurde in Shoshenqs tijd. Bovendien was Osorkon II de eerste koning van XXII met deze prenomen; het was nog niet nodig om verder onderscheid te maken. 14
    In een ingekorte chronologie komt deze in de tijd dat er hogepriesters worden genoemd, maar dan geldt nog steeds het argument dat Osorkon II de eerste Usermare Setepenamun was. Hij hield zich kennelijk aan zijn eigen traditie.

Pedubast I (766/5-741/0) en Iuput I (752/1-734/3)

  • 750: no. 26, jaar 16 van Pedubast Meryamun, dat is jaar 2 van Iuput Meryamun
  • 748: no. 28, jaar 18 van Pedubast Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun [Harsi]ese
  • 747: no. 27, jaar 19 van Pedubast Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun Harsi[ese]
  • 743: no. 29, jaar 23 van Pedubast Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun Takelot

Shoshenq VI (minstens 735-728/7)

  • uiterlijk 730: no. 25, jaar 6 van Usermare Meryamun Shoshenq Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun Takelot
  • uiterlijk 728: no. 44, [jaar x+]6 van [Userma]re Meryamun [Shoshenq Meryamun], in de tijd van hogepriester van Amun […]. Volgens Broekman mogelijk jaar 8 (6+x). 15
    Deze Record moet wel van Shoshenq VI zijn, want hij is de enige koning uit de Derde Tussenperiode met Meryamun als deel van zijn prenomen.

Shoshenq III (766-727)

  • 727: no. 22, jaar 39 van Usermare Setepenamun Shoshenq Meryamun Si-Bast, in de tijd van hogepriester van Amun Osorkon

Osorkon III (727-699/8)

  • 724: no. 5, jaar 3 van Usermare Setepenamun Osorkon (III) Meryamun Si-Ese, wiens moeder is koningin […]
  • 722: no. 6, jaar 5 van Usermare Setepenamun Osorkon (III) Meryamun, wiens moeder is koningin Kamama Merytmut
  • 721: no. 7, jaar 6 van Usermare Setepenamun Osorkon (III) Meryamun, wiens moeder is koningin Kamama Merytmut

Shebitku (712-704)

  • 710 of 709: no. 33, jaar 3 I shemu 5 van Djedkaure Shebitku

Shabaka (704-690)

  • no. 32, [jaar … van] Neferkare Shabaka
  • 703 of 702: no. 30, jaar 2 van Neferkare [Sha]baka
  • 701 of 700: no. 31, jaar 4 van Neferkare Shabaka

Osorkon III (727-699/8) en Takelot III (704-691/89)

  • 699: no. 13, jaar 28 van Usermare Setepenamun Osorkon Meryamun Si-Ese Netjerheqawaset, dat is jaar 5 van zijn zoon [Userma]re Setep[enamun] Takelot Meryamun Si-Ese Netjerheqawaset. De identificatie van Osorkon en Takelot met de nummers III, en niet met de nummers II, komt van Broekman. 3
  • 698: no. 4, jaar 6 van Takelot (III) Meryamun Si-Ese, wiens moeder is Tentsai

Shoshenq VII (691/89-minstens 666/5)

  • 686 of 685: no. 3: jaar 5 van Hedjkheperre Setepenre Shoshenq Meryamun Si-Ese

Taharqa (690-664)

  • 685 of 684: no. 35, jaar 6 van Khunefertumre Taharqa
  • 685 of 684: no. 34, jaar 6 van Taharqa. Deze Record tweede werd uitgehakt nadat de Nijl onverwachts nog verder steeg. 16
  • 684 of 683: no. 36, jaar 7 van Khunefertumre Taharqa
  • 683 of 682: no. 37, jaar 8 van Khunefertumre Taharqa
  • 682 of 681: no. 38, jaar 9 van Taharqa

Shoshenq VII (691/89-minstens 666/5)

  • 666 of 665: no. 45, jaar 15[+10] van [Shoshenq] Meryamun

Psamtik I (664-610)

  • 655 of 654: no. 39, jaar 10 van Wahibre Psamtik
  • 654 of 653: no. 40, jaar 11 van [Wahib]re Psamtik
  • 648 of 647: no. 41, jaar 17 van Wahibre Psamtik
  • 646 of 645: no. 42, jaar 19 van Wahibre Psamtik

Ondateerbaar

  • no. 10: jaar [1]3(?) van Usermare [Setepenamun …]. Broekman plaatst deze in de laatste jaren van Shoshenq III of daarna. 17 Als het echt jaar 13 was kan deze Record niet van Shoshenq III zijn, alleen van Iuput I (739), Osorkon III (714, vlak voor de verovering van Thebe door Shebitku) of Takelot III (691).
  • no. 15, [jaar … van Userma]re [Setepen]a[mun …]

laatste wijziging: 16 oktober 2022

  1. By the Mechanical Curator, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=33040803[↩]
  2. Ritner (2009), p. 34-43[↩]
  3. Broekman (2002), p. 166[↩][↩][↩][↩][↩]
  4. De verschillende koningen Sobekhotep, uit de Tweede Tussenperiode, hebben in verschillende werken verschillende nummeringen. Daarom heb ik ervoor gekozen om hen te onderscheiden door hun prenomen erbij te plaatsen. Dat is ook het advies van Julien Siesse en Simon Connor, in Nouvelle datation pour le roi Sobekhotep Khâânkhrê, in Revue d’Égyptologie 66 (2015), p. 237.[↩]
  5. AEC, p. 372[↩]
  6. AEC, p. 370-373[↩]
  7. Parker (1950), p. 32[↩]
  8. Ritner (2009, p. 36[↩]
  9. TIP, § 96[↩]
  10. Broekman (2002), p. 170[↩]
  11. Broekman (2002), p. 171[↩]
  12. Broekman (2002), p. 166, 173[↩]
  13. Ritner (2009), p. 36[↩]
  14. Broekman (2002), p. 174-175[↩]
  15. Broekman (2002), p. 174[↩]
  16. TIP, § 349[↩]
  17. Broekman (2002), p. 168[↩]

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *