Categorieën
7. Derde Tussenperiode

De Nile Level Records

De overstroming van de Nijl, gezien vanaf de piramides, in de richting van Caïro 1

Intro

Een van de hulpmiddelen voor een chronologie van de Derde Tussenperiode, is een muur in Karnak, Thebe. Hier hebben verschillende koningen van vooral dynastieën XXII, XXIII en XXV vermeld hoe hoog de overstroming van de Nijl in dat jaar van hun regering reikte. Niet alle Records zijn bewaard gebleven, de meeste jaren zijn of nooit opgeschreven of verdwenen, maar er zijn belangrijke gegevens uit te halen voor de chronologie.

In de standaardchronologie zijn de namen van de koningen en de vermelde regeringsjaren de belangrijkste aanwijzingen. Maar in een kortere chronologie zoals die van mij, waar 125 jaar verdwenen zijn, loop je het gevaar dat sommige jaren bij meerdere koningen kunnen horen. Daarom volgt hieronder een lijst met alle bewaard gebleven Nile Level Records. De vertaling is van Robert Ritner. 2

Het resultaat is een lijst van de koningen die in Thebe werden erkend. En dat levert interessante perspectieven op voor onder andere de Cusjieten, die Thebe tussen 701/0 en 685/4 kwijt waren geraakt aan Osorkon III en zijn opvolgers.

Pa hapi

Alle records beginnen met p3 ḥ‘pj, “de Nijlvloed”. Het woord ḥ‘pj wordt in de records waarvan deze woorden bewaard zijn gebleven, geschreven in twee versies. De eerste versie wordt nog gebruikt in jaar 6 van Shoshenq VI (734/729) en de tweede versie vanaf jaar 39 van Shoshenq III (728). Brinkman plaatst de chronologie dan ook rond het laatstgenoemde jaar. 3

In mijn chronologie is dat niet anders.

Datering van de vloed

Uit heel het oude Egypte zijn slechts drie datums bekend waarop de vloed haar hoogste punt bereikte. I shemu 5 wordt vermeld in Nile Level Record no. 33 van Shebitku (712-704), 19 oktober 710 of 709, het precieze jaar is afhankelijk van de (onbekende) datum waarop hij gekroond werd.

Op III peret 22 in jaar 3 van Osorkon III (727-699), 9 september 724, was de vloed zo hoog dat de tempel van Karnak overstroomde. Dit gebeurde ook in de epagomenen van jaar 4 van Sekhemre Seusertawy Sobekhotep 4. 5 Sobekhotep is op het moment van schrijven alleen nog niet te dateren.

Uit de middeleeuwen en de 19e eeuw zijn meer datums bekend. De hoogste vloed was meestal tussen eind augustus en begin oktober 6, maar de Nijlvloed was nogal grillig; in de 19e eeuw kwam de vloed meestal eind mei of begin juni opzetten, met uitschieters van 15 april tot 23 juni 7. Als de vloed niet op de gemiddelde tijd kwam is een datum van de maximum hoogte rond eind juli en eind oktober ook mogelijk.

Als een genoemde vloed gebruikt kan worden om iemand te dateren, heb ik daarom “ongeveer september” gebruikt.

Shoshenq I (818-797)

  • 813 of 812: no. 1, jaar 6 van Hedjkheperre Setepenre Shoshenq Meryamun

Osorkon I (809-794)

  • 797: no. 2, jaar 12 van Sekhemkheperre Setepenre Osorkon Meryamun

Takelot I (797/6-783) en Shoshenq IIb (797/6-?)

  • 796/794: no. 20, [jaar …, in de tijd van hogepriester van Amun Iuwelo]t, koninklijke zoon van Osorkon Meryamun, die net als Re eeuwig leeft
  • 793/790: no. 21, [jaar …, in de tijd van hogepriester van Amun Iuwelo]t, koninklijke zoon van Osorkon Meryamun
  • 793 of 792: no. 16, jaar 5, in de tijd van hogepriester van Amun Iuwelot, koninklijke zoon van Osorkon Meryamun
  • 792/783: no. 19, jaar […], in de tijd van hogepriester van Amun Smendes, koninklijke zoon van Osorkon Meryamun
  • 790 of 789: no. 17, jaar 8, in de tijd van hogepriester van Amun Smendes, koninklijke zoon van Osorkon Meryamun
  • 785 of 784 of 783: no. 18, jaar 13 of 14, in de tijd van hogepriester van Amun Smendes, koninklijke zoon van Osorkon Meryamun
    Zowel 13 als 14 is mogelijk. 8

Osorkon II (793/2-764/1)

  • 781 of 780: no. 8, jaar 12 van Usermaatre Setepenamun Oso[rkon Meryamun]
    Dit was volgens Broekman Osorkon II. 3
  • 781 of 780: no. 9, jaar 12 van Usermaatre Setepenamun Osorkon Meryamun
    Ook dit was volgens Broekman Osorkon II, en diende mogelijk als een correctie van no. 8. 9 No. 9 staat 10 centimeter hoger dan no. 8. 10
  • 772 of 771: no. 11, jaar 21 van Usermaatre Setepenamun Oso[r]ko[n] Meryamun
    Volgens Broekman was dit Osorkon II. 3
  • 771 of 770: no. 12, jaar 22 van Usermaatre Setepenamun Oso[r]ko[n] Meryamun
    Volgens Broekman is ook dit Osorkon II. 3
  • 764 of 763: no. 14, jaar 29 van Usermaatre Setepenamun
    Broekman denkt dat dit zowel Osorkon II als Shoshenq III kan zijn. Het meest waarschijnlijk is Osorkon, want er wordt geen hogepriester genoemd, wat wel gebeurde in Shoshenqs tijd. Bovendien was Osorkon II de eerste koning van XXII met deze prenomen; het was nog niet nodig om verder onderscheid te maken. 11

Shoshenq III (766-728/7)

  • 761: no. 23, jaar 6 van Usermaatre Setepenamun Shoshenq Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun Harsiese

[Shoshenq III (766-728/7)] en Pedubast I (760/59-736/4)

  • 755: no. 24, jaar 12 [van Shoshenq III], dat is jaar 5 van Usermaatre Setepenamun Pedu[bast] Meryamun Si-Ese, in de tijd van hogepriester van Amun Harsiese
    Zie de link naar Pedubasts jaartallen voor de logica om het jaar 12 aan Shoshenq III toe te schrijven.

Pedubast I (760/59-736/4) en Iuput I (746/5-minstens 726/4)

  • 744: no. 26, jaar 16 van Pedubast Meryamun, dat is jaar 2 van Iuput Meryamun
  • 742: no. 28, jaar 18 van Pedubast Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun [Harsi]ese
  • 741: no. 27, jaar 19 van Pedubast Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun Harsi[ese]
  • 737: no. 29, jaar 23 van Pedubast Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun Takelot

Shoshenq VI (minstens 735-728/7)

  • 736/731: no. 25, jaar 6 van Usermaatre Meryamun Shoshenq Meryamun, in de tijd van hogepriester van Amun Takelot
  • 734/729: no. 44, [jaar x+]6 van [Usermaat]re Meryamun [Shoshenq Meryamun], in de tijd van hogepriester van Amun […]. Volgens Broekman mogelijk jaar 8 (6+x). 12
    Deze Record moet wel van Shoshenq VI zijn, want hij is de enige koning uit de Derde Tussenperiode met Meryamun als deel van zijn prenomen.

Shoshenq III (766-728/7)

  • 728: no. 22, jaar 39 van Usermaatre Setepenamun Shoshenq Meryamun Si-Bast, in de tijd van hogepriester van Amun Osorkon

Osorkon III (727-699)

  • 725: no. 5, jaar 3 van Usermaatre Setepenamun Osorkon (III) Meryamun Si-Ese, wiens moeder is koningin […]
  • 723: no. 6, jaar 5 van Usermaatre Setepenamun Osorkon (III) Meryamun, wiens moeder is koningin Kamama Merytmut
  • 722: no. 7, jaar 6 van Usermaatre Setepenamun Osorkon (III) Meryamun, wiens moeder is koningin Kamama Merytmut

Shebitku (712-704)

  • 710 of 709: no. 33, jaar 3 I shemu 5 van Djedkaure Shebitku

Shabaka (704-690)

  • no. 32, [jaar … van] Neferkare Shabaka
  • 703: no. 30, jaar 2 van Neferkare [Sha]baka
  • 701: no. 31, jaar 4 van Neferkare Shabaka
    Doordat Shabaka’s kroningsdatum ontbreekt is onduidelijk of dit de vloed uit 701 of 700 was. Alleen dankzij de datering van Osorkon III en diens opvolgers blijkt dat dit de vloed uit 701 moet zijn geweest.

Osorkon III (727-699) en Takelot III (705/4-691)

  • 700: no. 13, jaar 28 van Usermaatre Setepenamun Osorkon Meryamun Si-Ese Netjerheqawaset, dat is jaar 5 van zijn zoon [Usermaat]re Setep[enamun] Takelot Meryamun Si-Ese Netjerheqawaset. De identificatie van Osorkon en Takelot met de nummers III, en niet met de nummers II, komt van Broekman. 3
  • 699: no. 4, jaar 6 van Takelot (III) Meryamun Si-Ese, wiens moeder is Tentsai

Shoshenq VII (689-665/4)

  • 685: no. 3: jaar 5 van Hedjkheperre Setepenre Shoshenq Meryamun Si-Ese

Taharqa (690-664)

  • 684: no. 35, jaar 6 van Khunefertumre Taharqa
    Net als bij Shabaka blijkt alleen uit de dateringen van Osorkon III en diens opvolgers, dat de vloed uit Taharqa’s jaar 6 die van 684 was. Anders was 685 ook een mogelijkheid.
  • 684: no. 34, jaar 6 van Taharqa. Deze tweede Record werd uitgehakt nadat de Nijl onverwachts nog verder steeg. 13 No. 34 staat 7 centimeter hoger dan No. 35. 14
  • 683: no. 36, jaar 7 van Khunefertumre Taharqa
  • 682: no. 37, jaar 8 van Khunefertumre Taharqa
  • 681: no. 38, jaar 9 van Taharqa

Shoshenq VII (689-665/4)

  • 665: no. 45, jaar 17, 18 of 25 van [Shoshenq] Meryamun
    Zie Shoshenqs datering voor de reden waarom dit in mijn chronologie alleen jaar 25 kan zijn.

Psamtik I (664-610)

  • 655 of 654: no. 39, jaar 10 van Wahibre Psamtik
  • 654 of 653: no. 40, jaar 11 van [Wahib]re Psamtik
  • 648 of 647: no. 41, jaar 17 van Wahibre Psamtik
  • 646 of 645: no. 42, jaar 19 van Wahibre Psamtik

Ondateerbaar

  • no. 10: jaar [1]3(?) van Usermaatre [Setepenamun …]. Broekman plaatst deze in de laatste jaren van Shoshenq III of daarna. 15
  • no. 15, [jaar … van Usermaat]re [Setepen]a[mun …]

laatste wijziging: 16 oktober 2022
26 april 2024: herziene datering van Shoshenq III, Osorkon III, Takelot III en Shoshenq VII
13 mei 2024: herziene dateringen van Pedubast I, Iuput I/II en Shoshenq VI. De vloeddata van Shabaka en Taharqa blijken tot op het jaar nauwkeurig te kunnen worden gedateerd.
2 juni 2024: hierziene datering van Osorkon II
5 juni 2024: herziene datering van Osorkon I en Takelot I

  1. By the Mechanical Curator, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=33040803[↩]
  2. Ritner (2009), p. 34-43[↩]
  3. Broekman (2002), p. 166[↩][↩][↩][↩][↩]
  4. De verschillende koningen Sobekhotep, uit de Tweede Tussenperiode, hebben in verschillende werken verschillende nummeringen. Daarom heb ik ervoor gekozen om hen te onderscheiden door hun prenomen erbij te plaatsen. Dat is ook het advies van Julien Siesse en Simon Connor, in Nouvelle datation pour le roi Sobekhotep Khâânkhrê, in Revue d’Égyptologie 66 (2015), p. 237.[↩]
  5. AEC, p. 372[↩]
  6. AEC, p. 370-373[↩]
  7. Parker (1950), p. 32[↩]
  8. Ritner (2009, p. 36, heeft alleen jaar 14, maar volgens Kitchen (TIP, § 96) en Broekman (2002, p. 170) is jaar 13 ook mogelijk. Broekmans tekening van de hiërogliefen Broekman (2002, p. 171) laat beide mogelijkheden open.[↩]
  9. Broekman (2002), p. 166, 173[↩]
  10. Ritner (2009), p. 36[↩]
  11. Broekman (2002), p. 174-175[↩]
  12. Broekman (2002), p. 174[↩]
  13. TIP, § 349[↩]
  14. Ritner (2009), p. 41[↩]
  15. Broekman (2002), p. 168[↩]

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *