Een Aramese papyrus uit Elephantine, gedateerd op jaar 5 van Amenirdisu (400/399) 1
Intro
Dynastie XXVIII bestaat uit Amenirdisu, één koning die 6 jaar regeerde. Het gaat nogal ver om dit een dynastie te noemen, maar zo heeft Manetho dat meer dan 2000 jaar geleden ingedeeld, en zo is het gebleven.
Ondanks dat was Amenirdais belangrijk. Hij wist het Perzische juk af te schudden en maakte Egypte weer zelfstandig. Dat bleef het nog geen eeuw voor de Perzen terugkwamen, maar het was de laatste keer tot in de middeleeuwen.
Amenirdisu
(Amyrtaeus)
2 december 405/3 april 404-1 december 399/30 november 398
Manetho:
- Africanus: Amyrteos van Saïs, 6 jaar
- Eusebius en Jerome: Amyrtaeus van Saïs, 6 jaar
- Armeense Eusebius: Amyrtes van Saïs, 6 jaar
Erathosthenes: 38. Amuthartaeus, 63 jaar. Koning 36 was Siptahs, Siptah (962-956) van dynastie XIX; 37 was Phruoro, Tausret (956-951/0). Eratosthenes slaat de buitenlanders over, beginnend met Irsu (954-941) en eindigend met de Perzen van XXVII, wat Amenirdisu een logische opvolger maakt van Tausret.
De koningen van dynastieën XXVIII, XXIX en XXX lijken hun jaren weer anders geteld te hebben dan eerder gebeurde. Voor XXVI was het jaar waarin de ene koning stierf en de andere hem opvolgde, een deel van beide regeringen; Amenirdisu en zijn opvolgers lijken dat jaar alleen voor de nieuwe koning te tellen. Het deel van hun regering dat na hun laatste nieuwjaar kwam, werd genegeerd in de optelling. Amenirdisu kwam daarom tussen nieuwjaar en nieuwjaar, 2 december 405 en 2 december 404, op de troon. Darius III, de voorlopig laatste Perzische koning die over Egypte heerste, stierf op 1, 2 of 3 april 2, dus Amenirdisu zal tussen 2 december 405 en 3 april 304 op de troon kwam. Op 2 december 404 begon jaar 1.
Demotic Chronicle
Amenirdisu was niet geliefd bij de Egyptenaren. In de woorden van de Demotic Chronicle: “As he had ordered, the law was not enacted; people have seen what they did to him. They did not let his son follow him. Besides, it was thus, that it was caused that he himself has already lost the throne in his lifetime.”
Hij verloor de troon aan Nefaarud I (399/8-393/2), de eerste koning van XXIX, maar deze regeerde pas toen Amenirdisu’s regering al was afgelopen. De koning aan wie hij de troon verloor kan alleen Psamtik VI zijn.
Psamtik VI
2 december 405/401-zomer 400/30 november 398
Amenirdisu verloor de troon toen hij nog leefde, en voor de identiteit van zijn rivaal komt alleen Psamtik VI in aanmerking. Als je alle gegevens samenvoegt, inclusief alle keren dat Psamtik juist niet vermeld wordt waar dat wel verwacht kan worden als hij na zijn mogelijk enige vermelding langer op de troon zat, komt de bovenstaande datering eruit.
In het jaar van de 95e olympiade, toen Minos uit Athene de stadionrace won (zomer 400-zomer 399), vluchtte satraap Tamos van Ionië met zijn vloot naar Egypte. Tamos had met de inmiddels verslagen Cyrus (de Jongere) samengespannen tegen de Perzische koning Artaxerxes (II) en zocht bescherming bij Psammetichus, de koning van de Egyptenaren, een nakomeling van de beroemde Psammetichus. Zij waren vrienden sinds Tamos iets goeds voor de koning had gedaan. Maar Psammetichus vermoordde Tamos en zijn kinderen, om zijn bezit en vloot in te nemen. 3
De beroemde Psammetichus zal Psamtik V zijn, die in 445/4 graan naar Athene stuurde. Psamtik IV komt daar niet voor in aanmerking, want hij zal nauwelijks bekend zijn geweest buiten Egypte; zijn naam wordt niet eens genoemd toen Xerxes I zijn opstand neersloeg.
Psamtik VI en Tamos waren vrienden sinds Tamos iets goeds had gedaan voor de koning. Dat betekent dat hij al koning was voor Tamos zich bij Cyrus’ opstand voegde. Cyrus marcheerde in 401 naar zijn broer 4. Volgens de Demotic Chronicle verloor Amenirdisu zijn troon tijdens zijn leven, en door de chronologie is Nefaarud I van dynastie XXIX (399/8-393/2), die tegen hem in opstand kwam, uit te sluiten. Psamtik werd dus pas koning toen Amenirdisu al regeerde.
Een farao Psamtik wordt vermeld in de demotische ostraca uit Ayn Manawir, in Opper-Egypte, en is waarschijnlijk deze Psamtik. 5
De dynastie van Nefaarud I kreeg te maken met opstanden. Ondanks dat wordt Psamtik na de geschiedenis met Tamos niet meer genoemd. In de Demotic Chronicle wordt alleen gezegd dat Amenirdais zijn troon verloor tijdens zijn leven, en toch werd opgevolgd, alhoewel niet door zijn zoon. Mogelijk werd Psamtik uiteindelijk door Amenirdisu verslagen. Zijn enige vermelding als koning van de Egyptenaren is dan het moment dat Amenirdisu zijn troon was verloren.
laatste wijziging: 13 september 2021
- By Eduard Sachau, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=56694657[↩]
- Jona Lendering, Achaemenid Kings[↩]
- Diodorus Siculus, Library of History, boek XIV, 35.1-5[↩]
- Jona Lendering, Cyrus the Younger[↩]
- Wijnsma (2019), p. 51, voetnoot 49[↩]