Sfinx van Nefaarud I, de stichter van de dynastie 1
Inleiding
Amenirdisu (405/4-399/8) had de Perzen verjaagd uit Egypte, maar was niet geliefd. Al snel kwam een andere Egyptenaar tegen hem in opstand. Hij werd niet opgevolgd door zijn zoon, maar door Nefaarud I, die zo een nieuwe dynastie begon, XXIX.
Van deze dynastie was Nefaarud I de enige die in vrede heerste. Zijn opvolgers kregen te maken met opstanden of waren zelf opstandelingen. De dynastie werd na 20 jaar dan ook via een opstand vervangen door een volgende.
De belangrijkste bronnen voor de chronologie zijn Manetho en de Demotic Chronicle. Africanus geeft deze koningen 20 jaar en 4 maand, Eusebius 21 jaar en 4 maand. Het verschil zal het ene jaar zijn dat Eusebius aan Muthis geeft, een koning die verder iedereen negeert.
Nefaarud I
Baenre Nefaarud I
1 december 399/30 november 398-29 november 393/28 november 392
Manetho: Nepherites, 6 jaar
Hij was de opvolger van Amenirdisu van XXVIII, maar niet zijn zoon. Volgens de Demotic Chronicle: “They did not let his (Amenirdais’) son follow him. Besides, it was thus, that it was caused that he himself has already lost the throne in his lifetime.” Nefaarud werd opgevolgd door zijn zoon, de derde heerser na de Meden (Perzen).
Amenirdisu verloor zijn troon niet aan Nefaarud I. De chronologie van XXIX komt anders niet uit; een feest waarvan de precieze datum afhankelijk was van de stand van de maan betekende het einde van de dynastie. Deze rivaal kan dan alleen Psamtik VI zijn.
Hakor
Khenemmaatre Hakor
29 november 393/28 november 392-25 januari/23 februari 379
Manetho: Achoris, 13 jaar. Jerome geeft hem in zijn Latijnse vertaling van Eusebius 12 jaar.
Hij werd een tweede keer koning nadat Pasherienmut hem had verdreven; zie onder. In de woorden van de Demotic Chronicle: “he who repeated his appearance, until they noticed, that he completed his rulership after he was beneficent towards the temples. He was toppled because he threw over the law and (consequently) no more grieved for by his brother.” Pasherienmut regeerde 1 jaar. Als je dat afhaalt van de 13 krijg je Jeromes 12.
Voor hathyr (III akhet) als zijn sterfmaand, zie Nefaarud II.
Pasherienmut
Userre Pasherienmut
29 november 392/28 november 391-29 november 391/28 november 390
Manetho: Psammuthis (Psammuthes), 1 jaar
Hij heerste in de tijd van Hakor, niet voor hem, zoals volgens de Demotic Chronicle: “After he (Hakor) had forsaken the law, there was given to him that he receive a successor as he himself still lived.” De vierde heerser was Paserienmut, de vijfde Haker. De naam van de derde heerser wordt niet genoemd, maar hij moet Hakor in een eerdere termijn zijn, want over hem wordt gezegd: “he who repeated his appearance”; een koning verscheen als hij gekroond werd.
Dit is ook de conclusie van J.D. Ray over Pasherienmut. Hakor wordt namelijk regelmatig whm-ḫ‘ genoemd, een woord dat verder alleen gebruikt wordt om Ptolemaeus IX te beschrijven toen die na een onderbreking opnieuw begon te regeren. Gebaseerd op de vermeldingen van whm-ḫ‘ denkt Ray dat jaar 1 van Pasherienmut gelijk is aan jaar 2 van Hakor. 2 Zowel de Demotic Chronicle en Manetho als het belangrijkste, de bronnen uit Hakors eigen tijd, krijgen zo gelijk.
Nefaarud II
25 januari/23 februari-14/24 mei 379
Manetho: Nepherites, 4 maand
Demotic Chronicle: “The sixth – he has not been. i.e. The sixth ruler, who was after the Medes, namely Nafirwert. He has not been. i.e. He has not been authorized to be permitted to arise. It happened that people had neglected the laws under his father. So it was permitted that after him disaster would strike his son.” Daarnaast vermeldt de Chronicle dat iemand in opstand kwam in de maand hathyr (III akhet). In khoiak (IV akhet) verzamelde hij troepen en in tybi (I peret) wapens, en in mechir (II peret) vocht hij met zijn tegenstanders. In phamenoth (III peret) tenslotte werd hij koning.
De koning die in phamenoth gekroond werd, plaatste zijn oudste zoon als koning in (de stad) Pe, terwijl (de stad) Dep brood kreeg omdat de vader daar regeerde. Hij kan daarom niemand anders zijn dan Nakhtnebef van dynastie XXX, die in het laatste deel van zijn regering zijn zoon Djedhor co-heerser maakte. De vier maanden waarin de phamenoth-koning in opstand kwam, zijn dan de ramp die Nafirwert overkwam. Hij regeerde dus van hathyr (25 januari-23 februari 379) tot mechir (25 april-24 mei 379).
Dit kan nog preciezer. Eerder in de Chronicle wordt het eind van de “succession” gedateerd op het Ash-festival, aan het eind van mechir, en het begin van “the rulership of the future king” tijdens het Nebti-feest aan het begin van phamenoth. Deze breuk in de opvolging valt uitstekend samen met de opkomst van Nakhtnebef. ‘š (ash) is als feestnaam onbekend, maar er is een theorie dat het het wrš-feest was 3, tijdens nieuwe maan of de dag daarna 4. Maar in mechir was de nieuwe maan 2 mei 379, aan het begin van de maand; de identificatie met het wrš-feest klopt dan niet. Het nbty (Nebti)-feest is hetzelfde als het feest van de dag na nieuwe maan, hrw n 3bdw 3. In phamenoth was de nieuwe maan 31 mei 379. Nakhtnebef werd dus gekroond op 1 juni 379, nadat hij Nefaarud II had verslagen aan het eind van mechir, ruim genomen tussen 14-24 mei 379.
Muthis
379-378
Eusebius: Muthis, 1 jaar
Hij wordt alleen vermeld door Eusebius. In Syncellus’ kopie staat hij na Nefaarud II, in de Armeense vertaling tussen Pasherienmut en Nefaarud II, en in Jeromes kopie ontbreekt hij. Ook de Demotic Chronicle negeert hem.
Ik kan slechts één aanwijzing vinden voor zijn bestaan. De Demotic Chronicle geeft Nakhtnebef 19 jaar, in plaats van Manetho’s 18 jaar. Dit verschil kan verklaard worden als Muthis of Nefaarud II opvolgde, of een onderdeel was van de ramp die hem trof; in beide gevallen duurde het een jaar voordat Nakhtnebef ook hem had verslagen en over heel Egypte regeerde.