Categorieën
4. Middenrijk

Senusret III, Amenemhat III en de maan

Piramide van Senusret II, waar de koning begraven werd die later aanbeden werd als god door de priesters die genoemd worden in deze post 1

Inleiding

Het onderstaande is de basis van mijn datering van dynastie XII. Dit is een van de ingewikkeldste onderdelen van het complete project. Dat komt door de vele beschikbare gegevens over de stand van de maan in de tijd van Senusret III en Amenemhat III, waarvan de interpretatie zelfs (of juist) onder experts niet altijd vastligt. Het resultaat is vergelijkbaar met dat van de standaardchronologie.

In een eerdere versie van mijn chronologie had ik dynastie XII 50 jaar eerder gedateerd dan nu; in de tussentijd zijn mijn ideeën veranderd. Die verplaatsing van 50 jaar heeft enorme voordelen voor de maandatums op deze pagina. In de vorige versie klopten er vier niet, in de huidige versie is dat beperkt tot slechts één. Voor de andere afwijkingen is in beide versies een goede reden te vinden.

Het resultaat van al deze maandatums is een op het eerste gezicht lange en ontzettend droge feestkalender. Wat deze droogte voor mij een feest maakt is dat het past bij een op de Bijbel gebaseerde chronologie, waarin de dynastie zo’n 400 jaar naar het heden is gehaald.

Herkomst van de maandatums

In de dodentempel van Senusret II in Illahun in de Faiyum, ten zuiden van de Delta, werd eind 19e eeuw een groep papyri gevonden. In de tijd van Senusret III (1487-1449) en Amenemhat III (1468-1420) hielden de priesters op deze papyri nauwkeurig bij wanneer welk festival gevierd werd. Het fijne voor elke chronologie is dat de datum van veel van deze feesten afhankelijk was van de stand van de maan.

Ulrich Luft heeft een boek geschreven over deze papyri 2, maar dat is niet te lenen via mijn bibliotheek en ook niet online te vinden. Ik moet het daarom doen met drie verschillende uittreksels. Het eerste is van Rolf Krauss 3, het tweede van Rita Gautschy 4 en het derde van Christine Tetley 5. Daarnaast noemt Richard Parker de conclusies van Ludwig Borchardt over een paar van deze datums, en zijn eigen conclusies over de papyrus uit jaar 30-31 van Amenemhat III. 6 Interpretatiefouten van mijn kant komen door de afstand tot de papyri.

De papyri zijn genummerd, en die nummers heb ik voor de duidelijkheid overgenomen. Gautschy noemt de payri waarvan de naam in de andere twee bronnen met pBerlin begint (waarbij p staat voor papyrus en Berlin voor de plek waar ze bewaard worden) pBerol.

De afkorting LD staat voor lunar day. LD 1 is de dag van nieuwe maan, LD 2 is de dag daarna, LD 3 is de dag daar weer na, enzovoort.

De precieze datums van de nieuwe maanden en de omrekening van de Egyptische kalender, komen van een van Rita Gautschy’s handige tabellen, en wel deze.

Festivals

Sommige namen van de festivals blijven in het Duits staan, omdat ik geen idee heb hoe ze te vertalen zijn naar het Nederlands. Ik vraag me af wat er gevierd kan zijn op een Kledingfestival (mnḫt) of met Sandschieben (“zandduwen”). ḫnp-š’w is de Egyptische naam van Sandschieben 7, en ihhy was het vreugdefeest.

Ausfahrt (ḫnt) is niet hetzelfde als Ausfahrt des Landes (ḫnt-nt-t3); beide werden op een andere dag in de maancyclus gevierd.

Wagi (w3gj) is een heel oud festival, dat al in het Oude Rijk werd gevierd. Het is alleen dankzij onderstaande papyri dat bekend is wanneer het precies gevierd werd.

Tot slot is er nog Leine der Nilmeile (šspt itrw), dat klinkt als een gedicht.

Senusret III (1487-1449)

  • pBerlin 10092: Kleding-feest op II akhet 27 in jaar 5
    De bijbehorende nieuwe maan is van II akhet 25, 22 oktober 1483. Kleding werd op de derde dag in de maancyclus gevierd.
  • pBerlin 10009 vermeldt een betaling voor de levering van offers voor Ausfahrt des Landes, op III peret 1 in jaar 5.
    Op II peret 22, 16 februari 1482, was het nieuwe maan. Ausfahrt des Landes werd gevierd op de tiende dag.
  • pBerlin 10282 is een lijst van feesten uit jaar 6. Het vermeldt ihhy op I akhet 18, volle maan op I akhet 29, Sandschieben op II akhet 14, Kleding op II akhet 16, maandfeest op III akhet 13, volle maan op III akhet 29, en Leine der Nilmeile op IV akhet 3.
    Dit gaat om drie nieuwe manen: I akhet 14 = 11 september 1482, II akhet 14 = 11 oktober 1482 en III akhet 14 = 10 november 1482.
    ihhy werd op de vijfde dag in de maancyclus gevierd, Sandschieben met nieuwe maan en Kleding opnieuw op de derde dag. De vollemaansfeesten werden gevierd op de zestiende dag. Dat is beide keren precies een dag na de berekende volle maan.
    Het maandfeest was een dag voor nieuwe maan, wat kan als de maan al een dag eerder gemist werd. Dat Leine der Nilmeile net als in de volgende papyrus gevierd werd op de twintigste dag kan weer betekenen dat die ene gemiste dag is rechtgetrokken met volle maan.
  • pBerlin 10130 vermeldt feesten uit jaar 8: Sandschieben op II akhet 22, Kleding op II akhet 24 en Leine der Nilmeile op IV akhet 11.
    De eerste nieuwe maan die hier van belang is, is die van II akhet 22 = 18 oktober 1480. Sandschieben werd gevierd tijdens nieuwe maan en Kleding op de derde dag, beide net als hiervoor.
    De tweede nieuwe maan is die van III akhet 22 = 17 november 1480. Leine der Nilmeile werd gevierd op de twintigste dag.
  • pBerlin 10003: de vierde afdeling trok zich terug uit haar maandelijkse tempeldienst en de eerste afdeling nam de dienst over op de dag van nieuwe maan. Luft dateert dit protocol op III peret 9 in jaar 9, de dag voor de eerste bewaarde datum in de papyrus.
    III peret 9 is precies de dag van nieuwe maan, 4 maart 1478..
  • pBerlin 10112: in jaar 10, op dag 30 van een maand in akhet waarvan volgens Tetley het nummer verdwenen was, maar wat volgens Gautschy III of IV akhet was, gaf de ene afdeling de tempeldienst over aan de volgende. Opnieuw volgens Tetley zegt regel 7 dat de afdeling haar dienst begon op de dag van het maandfeest, ofwel de dag van nieuwe maan. Gautschy schrijft dat Luft de wisseling op de tweede dag vanaf nieuwe maan plaatst, maar noemt het maandfeest niet.
    Hier zijn vier nieuwe manen mogelijk:
    • I akhet 30 = 26 september 1478
    • II akhet 30 = 26 oktober 1478
    • III akhet 29 = 24 november 1478
    • IV akhet 29 = 24 december 1478
      I en II akhet passen beide in de interpretatie van Tetley, die geen exacte maand noemt, en III en IV akhet in de interpretatie van Gautschy. Maar zolang Tetley gelijk heeft past ook het maandfeest, dus ga ik daarvanuit.
  • pBerlin 10412: ihhy werd gevierd op I akhet 24. Voor het jaartal heeft Gautschy twee mogelijkheden, 11 en 22, beide van Senusret III 8, wat kennelijk afhankelijk is van de stand van de maan. Omdat de jaren van Senusrets co-heerschappij met Amenemhat III in het Illahun-archief voor zover mij bekend is toegeschreven zijn aan Amenemhat, blijft alleen jaar 11 over.
    In jaar 11 was het nieuwe maan op I akhet 20 = 15 september 1477. ihhy werd net als eerder gevierd op de vijfde dag.
  • pBerlin 10165 noemt een paar feesten: volle maan op II shemu 19, Wagi op II shemu 22 en Ausfahrt op II shemu 28. Dag 28 is volgens Gautschy, Tetley heeft (27 of 28?). Het verschil kan een interpretatie van Luft zijn. Leo Depuydt daarentegen zegt dat de maand van deze feesten zowel II als III shemu kan zijn. Ook volgens hem was Wagi het feest op de 18e dag vanaf nieuwe maan. 9
    Gautschy geeft twee dateringen voor deze feesten, in jaar 12 en 23 van Senusret III 8; dit is kennelijk afhankelijk van de stand van de maan. Door de reden bij de vorige papyrus blijft jaar 12 over.
    In jaar 12 was de bijbehorende nieuwe maan die van II shemu 5 = 28 mei 1475, of die van III shemu 5 = 27 juni 1475. Het precieze maandnummer maakt dan niet uit. Het vollemaansfeest werd gevierd op de vijftiende dag in de maancyclus, een dag eerder dan beide keren in jaar 6. De maan kan een dag eerder al voor vol aangezien zijn. Wagi werd gevierd op de achttiende dag en Ausfahrt op de 24e.
  • pBerlin 10248 is een kopie van een brief uit jaar 14 van Senusret III, die twee festivals aankondigt: Sandschieben op II akhet 18, de tweede dag vanaf nieuwe maan, en Kleding op II akhet 20, de vierde dag. Volgens Luft kan de brief gearriveerd zijn op II akhet 16, een dag voor de maanmaand waar de brief over gaat zou zijn begonnen. Het is dus mogelijk dat de datums niet die van observatie zijn, maar van verwachting, en een dag scheef zitten.
    Het was nieuwe maan op II akhet 18 = 13 oktober 1474. Sandschieben viel dan samen met nieuwe maan en Kleding was op de derde dag, net als de meeste keren hierboven.
    Gautschy noemt voor deze papyrus ook het maandfeest op dezelfde dag als Sandschieben. Dit is net als eerder met nieuwe maan.
  • pBerlin 10011 vermeldt een betaling van de offers voor Ausfahrt des Landes op III peret 2 in jaar 16.
    De bijbehorende nieuwe maan is die van II peret 24 = 15 februari 1471. Ausfahrt des Landes werd dus op de negende dag gevierd, een dag eerder dan in jaar 5. Dat kan als de maan een dag eerder al onzichtbaar was.
  • pBerlin 10016 is geschreven door de tempelschrijver, die een dier bestelt voor het offer op het Wagi-feest van II shemu 17 in jaar 18, “2-nw n mddj-nt“. Dit laatste betekent volgens Luft de tweede dag vanaf volle maan, maar volgens Krauss (beide in Tetley’s werk) op de tweede dag vanaf LD 15. De bijbehorende nieuwe maan is naar Krauss’ mening II shemu 1, maar volgens Gautschy I shemu 30.
    Het was volle maan op II shemu 15, 5 juni 1469. In mijn chronologie heeft Luft dus gelijk en werd Wagi gevierd op de tweede dag na volle maan.
    Het was nieuwe maan op II shemu 1, 22 mei 1469, wat betekent dat Wagi gevierd werd op de zeventiende dag. Dat is een dag eerder dan verwacht, zie boven bij [jaar 12], wat kan komen als de maan een dag eerder al onzichtbaar was.

Amenemhat III (1468-1420)

Amenemhats datering zit vast aan die van Senusret III, omdat ze een co-heerschappij hadden. Hij kan dus niet eerder of later worden geplaatst. Opvallend is dat, waar in Senusrets maandateringen er drie een dag scheef zitten, een verschil dat te verklaren is als de maan al een dag eerder onzichtbaar was, op Wagi na alle feesten in Amenemhats tijd een dag later kwamen of kunnen zijn gekomen. Dat geldt in ieder geval vanaf jaar 9 en mogelijk al vanaf jaar 8. Dat gaat tegen de enig mogelijke uitzondering op de regel in.

Van het Kleding-feest uit jaar 9 wordt expliciet gezegd dat het op de vierde dag werd gevierd, in plaats van zoals in Senusrets tijd op de derde dag. Een ander belangrijk verschil is dat onder Senusret de verschillende tempelafdelingen hun diensten op de dag van nieuwe maan doorgaven aan de volgende afdeling, waarvoor zie jaar 9, maar in Amenemhats tijd lag ook dat een dag later. Zie jaar 32. De vele feesten en wisselingen van de afdelingen die een dag later kwamen dan onder Senusret, zijn dus te verklaren als ergens tussen Senusrets tijd en Amenemhats jaar 8 of 9 het rooster van de tempeldienst veranderde. Als dat klopt heeft het geen gevolgen voor de rest van de Egyptische chronologie; deze kalender is namelijk uniek voor Illahun, en mogelijk zelfs uniek voor de dodentempel van Senusret III 10.

  • pBerlin 10090: de aantekeningen vermelden offers op II shemu 15 in jaar 3, wat gevolgd wordt door “sw3 ḥr III shemu 16″, wat weer gevolgd wordt door de dag van nieuwe maan. Borchardt denkt dat III shemu 16 de dag was van nieuwe maan. Maar volgens Luft betekent “sw3 ḥr III shemu 16″ dat die dag werd overgeslagen. Nieuwe maan moet dan op III shemu 17 zijn geweest.
    Het was nieuwe maan op III shemu 16 = 5 juli 1465.
  • pBerlin 10056 geeft een lijst van offers, waaronder die uit jaar 8. Luft herkende de datum IV akhet 26 in jaar 8 als die van nieuwe maan.
    IV akhet 26 = 16 december 1461, precies nieuwe maan.
  • pBerlin 10218: Ausfahrt werd gevierd op I shemu 16. Het jaar is niet zeker; Gautschy heeft als mogelijkheden zowel jaar 8 als 22, beide van Amenemhat III. 11
    Jaar 8 heeft een nieuwe maan op IV peret 24 = 13 april 1460, Ausfahrt werd dan op de 23e dag gevierd. Als de datum uit jaar 22 komt was de nieuwe maan die van IV peret 22 = 8 april 1446, wat de 25e dag oplevert voor Ausfahrt. In de tijd van Senusret III werd Ausfahrt op de 24e dag gevierd. Als het gezochte jaar 8 was is het verschil te verklaren als de maan een dag eerder al onzichtbaar was. Voor een andere verklaring waarom dit feest een dag later was dan in Senusrets tijd, zie de inleiding op Amenemhat III’s maandatums.
  • pBerlin 10166 noemt Kleding op II akhet 19 in jaar 9, en zegt expliciet dat Kleding op de vierde dag in de maancyclus gevierd werd. De bijbehorende nieuwe maan was dus II akhet 16.
    Het was nieuwe maan op II akhet 16 = 7 oktober 1460. Kleding werd zoals beschreven gevierd op de vierde dag.
  • pCairo 58065 geeft Wagi op II shemu 29 in jaar 9.
    De bijbehorende nieuwe maan is die van II shemu 12 = 31 mei 1459. Wagi werd dan gevierd op de 18e dag, net als een van beide keren dat het feest bekend is uit Senusret III’s tijd; van het andere Wagi-feest wordt expliciet gezegd dat het op de 17e dag gevierd werd.
    Parker denkt dat dit jaar 9 van Amenemhat IV was 12, maar dat is in mijn chronologie onmogelijk; er zijn passende nieuwe manen in de buurt van Amenemhat IV’s jaar 9 te vinden.
  • pBerlin 10018 geeft Sandschieben op II akhet 6. Zowel het jaar als de koning zijn onduidelijk; Luft plaatst de papyrus in jaar 10 van Amenemhat III en Gautschy in jaar 29 van Senusret III 8. Dat was dankzij de co-heerschappij hetzelfde jaar. Het handschrift komt voor vanaf het eind van Senusrets regering. 13
    Als dit jaar 10 van Amenemhat was is de bijbehorende nieuwe maan die van II akhet 5 = 26 september 1459. Het werd dan net als het Kleding-feest uit jaar 9 een dag later dan in Senusrets tijd gevierd.
  • pBerlin 10079 heeft Sandschieben op II akhet 6, en Leine der Nilmeile op III akhet 25. Dit kan hetzelfde jaar zijn als de vorige papyrus, en Gautschy geeft dezelfde dateringsmogelijkheden 8.
    In jaar 10 van Amenemhat was het nieuwe maan op III akhet 5 = 26 oktober 1459. Leine der Nilmeile werd dan gevierd op de 21e dag, dus net als Kleding en Sandschieben een dag later dan in Senusrets tijd.
  • pBerlin 10344: Leine der Nilmeile werd gevierd op IV akhet 14 in jaar 11.
    De nieuwe maan was die van III akhet 24 = 14 november 1458. Leine der Nilmeile werd opnieuw gevierd op de 21e dag.
  • pBerlin 10052: ihhy op I akhet 9 in jaar 24; volgens Tetley was dag 9 een interpretatie van Luft.
    Deze nieuwe maan was die van I akhet 4 = 22 augustus 1445. ihhy was dan op de zesde dag, opnieuw een dag later dan in Senusrets tijd.
  • pBerlin 10104 en pCairo 71583: Ausfahrt des Landes was op III peret 11 in jaar 24.
    Met een nieuwe maan op III peret 2 = 16 februari 1444, werd Ausfahrt des Landes gevierd op de tiende dag. Onder Senusret werd het een keer gevierd op de tiende èn op de negende dag; dat laatste is te verklaren als de maan al een dag eerder onzichtbaar was. Als Ausfahrt des Landes net als de feesten hierboven een dag later werd gevierd, was de maan nu opnieuw een dag eerder verdwenen.
  • pBerlin 10103 is een brief, gedateerd op I shemu 15 in jaar 29, waarin iemand klaagt dat LD 9 was geweest, zonder dat er een stier was geleverd voor het offer. Volgens Luft vroeg de afwezigheid van de stier om directe reactie, “so that in view of the small distances between the offices the 9th lunar day in all probability coincided with I shemu 15”, wat betekent dat het nieuwe maan was op I shemu 7.
    Het was nieuwe maan op I shemu 7 = 21 april 1439. Of eigenlijk was de maan op I shemu 5 nog zichtbaar en op dag 6 al niet meer; het is het laatste criterium dat gold in Egypte. Er werd dan gewacht met het schrijven van de brief tot de dag waarop de stier nodig was, voorbij was, en het dier nog steeds niet was gearriveerd.
    Borchardt is de enige van mijn bronnen die pBerlin 10062 A noemt, een tempeldagboek waarin staat dat I shemu 16 in jaar 29 van Amenemhat III LD 9 was. Dit bleek de oude naam te zijn van pBerlin 10103. Het verschil in dagnummer komt omdat het dagnummer in een lacuna ligt. 16 is een logische reconstructie, want in de vorige kolom staat I shemu 15, maar Luft denkt daarentegen denkt dat ook de bewuste kolom over dag 15 gaat. 14
  • pBerlin 10006 bevat een verslag van de 29 dagen van II akhet 9 tot III akhet 7 in jaar 32; dit was een maand (3bd). Volgens Luft is dit een maand in de tempelservice, die startte op LD 2 en eindigde op LD 1. Eerder in deze papyrus staat de levering van offers voor LD 1 en LD 2 en III akhet 6 en 7. Borchardt nam aan dat de datums samenvielen met de LD’s, maar volgens Luft werden de offers een dag van tevoren geleverd.
    Het was nieuwe maan op II akhet 8 = 23 september 1437 en III akhet 7 = 22 oktober 1437. De datums van deze maand waren dus LD 2 en LD 1.
  • pBerlin 10206: Kleding op II akhet 27 in jaar 36
    De bijbehorende nieuwe maan is die van II akhet 24 = 8 oktober 1433. Kleding werd gevierd op de vierde dag, net als in jaar 9; zie daar.

Als laatste

Tenslotte is er nog pBerlin 10056, waarvan al een datum voorbij is gekomen. Over de andere voor een exacte chronologie belangrijke datums is zo veel te zeggen dat ik het niet in de andere lijsten heb opgenomen. Op deze papyrus staat het verslag van een jaar (rnpt) dat twee regeringsjaren (rnpt zp) besloeg, 30 en 31 van Amenemhat III. Borchardt herkende dit jaar (rnpt) als een maanjaar van 354 dagen.

Op de papyrus staan twaalf datums, waarvan telkens twee samen worden gevoegd met nfrjjt-r tussen hen in. Volgens Parker waren de datums voor nfrjjt-r de eerste dagen van de Egyptische maanmaand, en de datums daarna nfrjjt-r de laatste dagen van die maanden, zoals in de tijd van Senusret III. Luft keek naar de afstand tussen deze twaalf en de andere maandatums uit Illahun, en dacht dat “LD 2 nfrjjt-r LD 1” werd bedoeld. De juiste interpretatie is dus onzeker. Krauss schrijft dat nfrjjt-r tot betekent, kennelijk niet tot en met; het is dus mogelijk dat de tempeldienst die begon op de datums voor nfrjjt-r, en duurde tot de volgende afdeling het overnam op de datums aan de andere kant. In dat geval passen ze bij mijn chronologie.

De introductie op de papyrus: “Account of earth almonds and honey over the course(?) of a year. List over the course (?) of six months of the temple scribe Hornakhte. Regnal year 31. Offerings from this list.” 15

  • II shemu 26 nfrjjt-r (tot) III shemu 25
    Nieuwe manen: II shemu 25 = 8 juni 1438 en III shemu 25 = 8 juli 1438. De tweede datum zit een dag scheef, tijdens nieuwe maan in plaats van de dag daarna, wat verklaard kan worden als de maan een dag eerder al onzichtbaar was.
  • IV shemu 25 nfrjjt-r jaar 31, I akhet 1[9]
    Nieuwe manen: IV shemu 24 = 6 augustus 1438 en I akhet 19 = 5 september 1438. Dezelfde uitzondering als in de vorige regel kan hier gelden.
  • Jaar 31, II akhet 20 nfrjjt-r III akhet 19
    Nieuwe manen: II akhet 19 = 5 oktober 1438 en III akhet 18 = 3 november 1438.
  • IV akhet 1[9] nfrjjt-r I peret 18. Volgens Parker is voor de eerste datum dag 1[8] ook mogelijk. De 10 is duidelijk geschreven, maar het vervolg staat in een lacuna. 16
    Nieuwe manen: IV akhet 18 = 3 december 1438 en I peret 17 = 1 januari 1437.
  • II peret 18 nfrjjt-r III peret 17
    Nieuwe manen: II peret 17 = 31 januari 1437 en III peret 16 = 29 februari 1437.
  • IV peret 17 nfrjjt-r I shemu 16
    Nieuwe manen: IV peret 15 = 29 maart 1437 en I shemu 15 = 28 april 1437. De eerste datum in de papyrus is een dag te laat en de enige afwijking op heel de feestkalender van Illahun die ik niet kan verklaren.

Conclusie

Van de 50 voor een chronoloog belangrijke datums uit het archief van Senusrets dodentempel in Illahun, passen er 34 precies. 6 zijn een dag eerder, wat te verklaren is als de maan een dag eerder al onzichtbaar was. 3 zijn goed zolang de datum goed is gereconstrueerd en 1 zolang die goed is geïnterpreteerd. 5 extra datums passen in de feestkalender zolang het jaartal goed is gereconstrueerd. In totaal is slechts 1 van de 50 datums fout.

Dit zijn 43 positieven en 1 negatief. Voor de andere 6 is een uitleg mogelijk waardoor ook zij positief kunnen zijn. Het resultaat is vergelijkbaar met de chronologie van Gautschy 17, Parker 18 en Krauss 19, en daarom acceptabel.

Het enige wat nog besproken moet worden is een datum voor de opkomst van de ster Sothis, uit jaar 7 van Senusret III (1481/0). Een post over deze Sothisdatums hoort thuis op dit blog, maar dat kan nog even duren. 12 december 2022: De geplande post staat hier.

laatste wijziging: 23 oktober 2022

  1. By Einsamer Schütze – Own work, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7334288[↩]
  2. Ulrich Luft, Die chronologische Fixierung des ägyptischen Mittleren Reiches nach dem Tempelarchiv von Illahun (1992) [↩]
  3. AEC, p. 424-427[↩]
  4. Rita Gautschy, Monddaten aus dem Archiv von Illahun: Chronologie des Mittleren Reiches, in ZÄS 138 (2011), p. 3[↩]
  5. M. Christine Tetley, The Reconstructed Chronology of the Egyptian Kings, p. 181-188[↩]
  6. Parker (1950), p. 63-65[↩]
  7. AEC, p. 423, met voetnoot 112[↩]
  8. Gautschy, op. cit., p. 12-13[↩][↩][↩][↩]
  9. Leo Depuydt, Sothic Chronology and the Old Kingdom, in Journal of the American Research Center in Egypt, vol. 37 (2000), p. 172-177[↩]
  10. William A. Ward, Review van Die chronologische Fixierung des ägyptischen Mittleren Reiches nach dem Tempelarchiv von Illahun, By Ulrich Luft, Journal of the American Oriental Society 114.4 (1994), p. 664[↩]
  11. Gautschy, op. cit., p. 13[↩]
  12. Parker (1950), p. 68[↩]
  13. Gautschy, op. cit., p. 12, voetnoot 53[↩]
  14. Linn E. Rose, Review van Die chronologische Fixierung des ägyptischen Mittleren Reiches nach dem Tempelarchiv von Illahun by Ulrich Luft, in Journal of Near Eastern Studies, Vol. 56, No. 2 (April, 1997), p. 120[↩]
  15. AEC, p. 453[↩]
  16. Parker (1950), p. 82, voetnoot 10[↩]
  17. Gautschy, op. cit., keuze voor haar optie 3 op p. 18, details van optie 3 op p. 12-13[↩]
  18. Parker (1950), p. 66[↩]
  19. AEC, p. 427[↩]

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *