Ruïnes van oostelijk Thebe, waar Pedubast I regeerde 1
Inleiding
Manetho geeft volgens Africanus 40 jaar aan Pedubast I van dynastie XXIII. Dat klopt duidelijk niet, want zijn hoogst gevonden jaar is 23; de 25 van Eusebius passen daar beter bij (766/5-741/0). Alleen de 40 jaar blijft zonder uitleg, en dat is opvallend. Africanus wordt meestal juist naar voren geschoven als de meest betrouwbare kopiïst. Hij kan het natuurlijk een keer mis hebben, bijvoorbeeld iets overgeschreven hebben terwijl het eigenlijk al te donker was om nog goed te lezen, maar wat als er een uitleg gevonden kan worden voor deze 40 jaar?
Dit kan je haarkloverij noemen. Maar in een tijd waarvan zo weinig bewaard gebleven is als de Derde Tussenperiode, is het een poging waard om elk detail van alle bronnen te bekijken, om te weten of ze betrouwbaar zijn. Dat geldt met name voor Manetho, die pas eeuwen later schreef en vaak zonder pardon opzij wordt geschoven.
Een periode
Omdat 25 jaar beter bij Pedubast I past, denk ik dat de 40 jaar een periode is. Africanus doet dat vaker. Tussen Osorthon (Osorkon I) en Takelothis (Takelot I) plaatst hij “Drie andere koningen, voor 25 jaar.” Na Takelothis kwamen “Drie andere koningen, voor 42 jaar.” Het zou verklaren waarom Eusebius, die voor Pedubast I alleen zijn 25 jaar geeft, deze koningen niet noemt, en een bevestiging dat de 25 jaar kloppen.
Nile Level Record no. 24
Voor een eerste uitleg gaan we naar Nile Level Record no. 24. Dit vermeldt de hoogte van de overstroming van de Nijl uit een anoniem jaar 12, “dat is jaar 5 van de koning van Boven- en Beneden-Egypte, Usermare Setepenamun Pedu[bast] Meryamun Si-Ese”, ofwel Pedubast I. Meestal wordt gedacht dat jaar 12 van Shoshenq III was; zijn zoon, generaal Pashedbast B, vermeldt namelijk op een door hem gebouwde deur in Karnak dat zijn vader koning Shoshenq (III) was, maar dateerde de bouw aan de hand van Pedubasts jaren 2.
Dit past alleen niet. De vloed in Pedubasts jaar 5 was die van 761; de eigenaar van jaar 12 begon daarom te regeren tussen de vloed uit 773 en die uit 772, en Shoshenq III heerste vanaf 766. Ook Takelot II valt af, want hij regeerde net te laat, vanaf 771/0. Ik denk daarom dat dit jaar 12 van Pedubasts andere voorganger is, Harsiese. Dit zou zijn enige datering zijn 3.
Dat kan worden onderbouwd. De naam van Harsieses enig bekende zoon is beschadigd op het enige monument dat hem noemt, uit Coptos; alleen du of aw is nog leesbaar. Het is mogelijk om Pedubast te lezen, zodat dit Pedubast I kan zijn. 4 Pedubast werd dan in Nile Level Record no. 24 samen vermeld met zijn vader, wat logisch is; no. 26 is gedateerd op zowel Pedubast I als zijn zoon, Iuput I. 5 No. 13 vermeldt de vloed in jaar 28 van Osorkon III, dat is jaar 5 van Takelot III 6, zijn zoon. Bovendien werden zowel Harsiese als Pedubast geaccepteerd door dynastie XXII.
Harsiese werd dan koning tussen ongeveer september, de tijd van de vloed, 773 en ongeveer september 772.
Terug naar de 40 jaar
Als dit anonieme jaar 12 inderdaad van Harsiese was, die dan de vader was van Pedubast I, worden Africanus’ 40 jaar interessant. Hij zegt daarbij namelijk dat in Pedubasts regering het Olympische festival voor het eerst werd gevierd. Eusebius, die Pedubast 25 jaar geeft, noemt het Olympische festival niet.
De eerste Olympische spelen werden gevierd in de zomer van 776. Dat is 3-4 jaar voordat Harsiese koning werd, maar dat is geen probleem. De eerste Olympiade, een jaartelling die begon met deze eerste Spelen, liep door tot de zomer van 772, toen de tweede Spelen werden gehouden. Het laatste deel van deze eerste Olympiade is het beginjaar van de anonieme 12 jaar uit Nile Level Record no. 24, en kan bij hetzelfde tijdperk worden gerekend.
Als in 773/2 de 40 jaar begonnen lopen ze door tot 733/2. Ze gaan dan over Pedubast I samen met zijn co-heersers, Harsiese en Iuput I. De laatste moet daarom in 733/2 gestorven zijn. En dat past. Voordat Osorkon III koning werd in 727 versloeg hij niet Iuput, maar Iuputs co-heerser en opvolger, Shoshenq VI.
Book of Sothis
De laatste variant op Pedubasts regeringsjaren staat in het Book of Sothis. Dat geeft hem 44 jaar. Die zijn, naast een schrijffout, op drie manieren te verklaren. Als eerste kan de volledige eerste Olympiade zijn meegerekend. Dat is misschien logisch voor een Grieks, maar niet vanuit Egypte. Als tweede kan Shoshenq VI zijn meegerekend, Iuputs co-heerser, die in 728/7 al dan niet vrijwillig zijn koningschap beëindigde; de 44 jaar zijn dan 772-728, voor het volledige aandeel van Pedubasts familie in dynastie XXIII. Als de regeringen van Pedubasts co-heersers bij hem werden opgeteld is de tweede stap om ook de co-heerser van zijn zoon mee te tellen.
Als derde optie kan het Book Pedubasts 25 jaar hebben afgerond naar beneden, naar 24, en daar twee decennia bij hebben opgeteld. Net als Manetho verandert het Book de regeringen van verschillende koningen regelmatig per decennia. Een definitieve conclusie is dus helaas niet te trekken uit deze vermelding.
Conclusie
De 40 jaar zijn geen kopiëerfout, maar gaan over het totaal van Pedubast I en zijn co-heersers, vader Harsiese en zoon Iuput I. Het past bij het begin van Harsieses regering en het eind van Iuput I, en, wat minstens net zo belangrijk is, het voegt wat toe aan de betrouwbaarheid van alles wat overgebleven is van Manetho’s werk.
laatste wijziging: 22 februari 2021