Categorieën
Sumer en Akkad

Uruk V

Inscriptie van Utu-hegal, de enige koning van Uruk V: “Utu-hengal, the great man, King of Uruk, King of the four quarters of the world” 1

Inleiding

De “dynastie” Uruk V bestond uit slechts één koning, Utu-hegal. Maar hij kreeg iets voor elkaar wat niemand anders lukte. Hij verdreef de Guti, een bergvolk uit Iran dat Sumer en Akkad overheerste, veroverde het zuiden van Mesopotamië en regeerde 7 jaar, voor hij stierf bij de bouw van een dam. Hij werd opgevolgd door zijn schoonzoon Ur-Namma, de eerste koning van Ur III (1722-1705).

De eerste maansverduistering

Enuma Anu Enlil is de titel van een serie kleitabletten die, zoals gebruikelijk was in deze tijd, astronomie en astrologie vermengt. Er werden serieuze observaties gedaan, en aan de hand daarvan werden voorspellingen gedaan. Op deze kleitabletten staan een paar maansverduisteringen die het mogelijk maken om Utu-hegal te dateren. De originele kleitabletten bestaan helaas niet meer, en de kopieën daarvan waren ook niet perfect, want tijdens het kopiëren van die kopieën staat er af en toe een variant tussen.

Van kleitablet 20: “If an eclipse occurs on the 14th day of Du’ūzu (maand IV, juni/juli), and the god in his eclipse becomes dark on the side east above, and clears on the side north below. … The eclipse equalizes the first watch … In Du’ūzu (the eclipse occurs) not at its calculated time. … The king who ruled will die. … The prediction is given for Ur. … The grandson, descendant of the king, will seize the throne. … The king together with his clan will be killed.” Het woord achter “equalizes” is imšul, waarvan de betekenis onduidelijk is volgens Peter J. Huber. 2

De voorspelling is voor Ur, maar de eerste vier koningen van Ur III werden allen opgevolgd door hun zoon. Voor de kleinzoon zijn er daarom slechts twee kandidaten, Ur-Namma (1722-1705), de stichter van de dynastie, en diens zoon Shulgi (1704-1657), wiens moeder een dochter was van Utu-hegal. Maar zowel rond juni/juli 1723 als juni/juli 1705, de periodes waarin ze dan koning werden, was er geen maansverduistering in Irak. Het spoor loopt hier gelukkig niet dood. Utu-hegal regeerde in ieder geval gedeeltelijk tegelijk met Ur-Namma. Een van Ur-Namma’s jaren heet “Year Gutium was destroyed”; Utu-hegal was daarvoor verantwoordelijk. Ur-Namma zal daarom in het eerste deel van zijn regering alleen gouverneur zijn geweest. 3 Tijdens Ur-Namma’s regering zijn er slechts twee zonsverduisteringen die hierbij passen: 13 juli 1722 en 3 juli 1713. Bij beide werd als laatste de bovenkant van het oosten donker en was de onderkant van het noorden als laatste plek donker. Beide passen ook bij de opmerking “not at its calculated time”. Ze begonnen namelijk al voor zonsondergang in Irak en waren voor de wachter dus eerst niet zichtbaar.

Als mijn vermoeden over het tijdstip van de verduistering klopt past een Neo-Assyrische versie van deze voorspellinig: “(If) in Duʾuzu on the 14th day an eclipse occurs and the god in its eclipsing becomes dark on the […] side above and clears on the south side below (and there is) a north wind (and) in the evening watch it becomes halved and in its šurīnu the stars stand (and) come out above and below: The god that in its eclipsing becomes eclipsed on the east side above and clears on the north side below – you observe its eclipsing and you take into account the north wind.” Deze maansverduistering was zichtbaar toen het donker werd, net als die uit 1722 en 1713.

Deze Neo-Assyrische versie heeft ook meer informatie over de voorspelling die bij de verduistering hoort. Opvallend is dat niet Ur wordt genoemd, maar Uruk: “[…] for Uruk. In Uruk its festivals; alternatively, deaths […]. The people will see abundance; alternatively, goodness will be good; alternatively, … […]. Business will prosper. A grandson, descendant of the king, in […]. They will determine the reign. : If … […] he will die together with his family. In the evening watch […].” In een tijd waarin het goed gaat besteeg de kleinzoon de troon en werd de opa met zijn familie vermoord. De varianten Ur en Uruk leiden naar Utu-hegal.

De tweede maansverduistering

Er is een manier om meer duidelijkheid te krijgen. Zoals al gezegd verdreef Utu-hegal de onderdrukkende Guti uit Sumer en Akkad. Bij deze gebeurtenis hoort de volgende maansverduistering. Van kleitablet 21 van de Enuma Anu Enlil: “If an eclipse occurs on the 14th day of Du’ūzu (maand IV, juni/juli), and it begins in the west and clears in the south, variant: north; it begins in the evening watch and clears in the middle watch. You observe this eclipse and bear in mind the west. The prediction is given for the king of Guti: The downfall of Guti in battle. The land will be totally laid waste.” Astronomisch gezien is het onmogelijk dat de maan verduisterd wordt vanuit het westen. 4 Daarnaast is het onduidelijk waarvandaan de verduistering oploste.

Wel duidelijk is het tijdstip. En daardoor is er nog maar een verduistering mogelijk: die van 11 juni 1711. Deze begon aan de verre onderkant van het westen en eindigde in het zuiden. Hij duurde van ongeveer half 2 tot half 4, maar kwam rond middernacht al in de schaduw van de aarde terecht. Dat kan nog de avondwacht zijn.

Utu-hegal verdreef daarom in 1711 de Guti. Hij regeerde 7 jaar; voor de eerste maansverduistering betekent dit dat alleen die van 1713 overblijft.

Toen hij ten strijde trok tegen de Guti was hij al koning van Uruk 5. De kleinzoon die in 1713 de troon stal van zijn opa, die vermoord werd met zijn familie, kan daarom alleen Utu-hegal zelf zijn. Dat is ook de enige oplossing om de varianten Ur en Uruk allebei te verklaren: door het huwelijk van Ur-Namma met Utu-hegals dochter had het grote gevolgen voor Ur. De macht van Uruk ging op hen over.

Utu-hegal dateer ik hierom 1712-1706. Dat is laat in Ur-Namma’s regering, later dan in de standaardchronologie en bijna direct voor Shulgi, maar het is wel wat ABC 19, de Weidner Chronicle, lijkt te zeggen: “Utu-hegal, the fisherman, carried out criminal acts against Marduk’s city (Babylon), so the river carried off his corpse. Then Marduk gave sovereignty over the whole world to Šulgi, son of Ur-nammu, but he did not perform his rites to the letter, he defiled his purification rituals and his sin […].” Ur-Namma wordt hier overgeslagen. Het geeft Ur-Namma bovendien de kans om zich 35 keer lugal ki-en-gi ki-uru(-k), koning van Sumer en Akkad, te noemen en 1 keer lugal an ub-da limmu2-ba, koning van de vier hoeken (van de aarde), tegenover de 137 keer dat zijn andere titels en bijnamen worden vermeld. 6 Hij kan aan het eind zijn gaan opscheppen.

Utu-hegals opa was kennelijk een koning van Uruk, en zal Ur-Utu zijn, de laatste van Uruk IV. Dat Utu-hegal direct na hem op de troon kwam is ook de conclusie van Huber. 7

Utu-hegal

Utu-ḫegal
1712-1706

Sumerische Koningslijst: In Unug (Uruk), Utu-hejal became king; he ruled for 427 years, …… days (ms. IB has instead: 26 years, 2 + X months, and 15 days) (ms. J has instead: 7 years, 6 months, and 15 days) (ms. TL has instead: 7 years, 6 months, and 5 days). 1 king; he ruled for 427 years, …… days (ms. J has instead: 7 years, 6 months, and 15 days) (ms. TL has instead: 7 years, 6 months, and 5 days). Then Unug was defeated and the kingship was taken to Urim.
De Ur III-versie van de Sumerische Koningslijst 8: Utu-ḫegal, 7 jaar

Utu-hegal zal 7 jaar hebben geregeerd. De Sumeriërs telden in 60-tallen en 420, de overgebleven jaren, is precies 7 x 60.

Huber schrijft dat hij volgens de koningslijsten 10 jaar regeerde 9, maar de koningslijsten die ik kan vinden houden het juist op 7 jaar.

Utu-ḫegal noemde zich “koning van de vier hoeken (van de aarde)”, een titel die als laatste was gedragen door Naram-Sin van Akkad (1863-1808). 10

Dat de macht van Utu-hegal overging op Ur-Nammu, wil niet zeggen dat het altijd goed ging tussen hen. Ur-Nammu plunderde ooit de regio van Girsu, op het grondgebied van Utu-hegal. Van een inscriptie: “For the goddess Nanše, the mighty lady, the lady of the boundary, Utu-ḫegal, king of the four quarters, restored into her (Nanše’s) hands the border of Lagaš on which the man of Ur had laid a claim.” 11

Als het aantal dagen 15 was stierf hij, afhankelijk van de gebruikte maankalender, op 16 juli of 15 augustus 1706. Hij stierf tijdens de bouw van een dam: “Utu-hegal, the fisherman, who died when, during the damming of a canal (nāru, rivier/kanaal), a weir fell upon him.” 12 Volgens het hierboven geciteerde ABC 19 dreef zijn lichaam met de rivier mee.

laatste wijziging: 2 april 2022

  1. CC BY-SA 4.0[↩]
  2. Peter J. Huber, Astronomical Dating of Ur III and Akkad, in Archiv für Orientforschung, Bd. 46/47 (1999/2000), p. 61[↩]
  3. Peter J. Huber, Astronomical Dating of Ur III and Akkad, in Archiv für Orientforschung, Bd. 46/47 (1999/2000), p. 50, 63[↩]
  4. Peter J. Huber, Astronomical Dating of Ur III and Akkad, in Archiv für Orientforschung, Bd. 46/47 (1999/2000), p. 62-63[↩]
  5. RIME 2, p. 284-287[↩]
  6. Esther Flückiger-Hawker, Urnamma of Ur in Sumerian Literary Tradition (1999), p. 58-61[↩]
  7. Peter J. Huber, Astronomical Dating of Ur III and Akkad, in Archiv für Orientforschung, Bd. 46/47 (1999/2000), p. 70[↩]
  8. Steinkeller (2003), p. 267-292[↩]
  9. Peter J. Huber, Astronomical Dating of Ur III and Akkad, in Archiv für Orientforschung, Bd. 46/47 (1999/2000), p. 63[↩]
  10. RIME 2, p. 280[↩]
  11. RIME 2, p. 281[↩]
  12. Nicla De Zorzi, The Death of Utu-hegal and Other Historical Omens, in Journal of Cuneiform Studies, Vol. 68 (2016), p. 130-134[↩]

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *